قانون مالیات های مستقیم

 

آشنایی با قانون مالیات های مستقیم

مالیات ها یکی از مهمترین منابع درآمدی یک کشور به ویژه بودجه سالیانه آن کشور محسوب می گردد و به لحاظ درصدی بیش از سی درصد درآمدهای دولت را تامین می نماید. قانون مالیات های مستقیم یک دانش مهم محسوب می شود که به عنوان یک راهنما برای مدیران اجرایی و مالی شرکت ها و سازمان امور مالیاتی عمل می کند و از بروز تخلفات در شرکت ها و سازمان های مشمول جلوگیری می نماید .

قانون مالیات های مستقیم، در ایران برای بار اول در بیست و هشتم اسفند سال هزار و سیصد و چهل و پنج به تصویب رسید و اصلاحیه های زیادی بر آن اعمال شده است به طوری که آخرین اصلاحیه در سال هزار و سیصد و نود و چهار انجام شده است و از اهمیت زیادی برخوردار می باشد و می توان میزان اهمیت آن را هم از نظر این که یک منبع در آمد برای دولت محسوب می شود و هم اینکه یک معیار در محاسبه مباحث اقتصادی می باشد ، در نظر گرفت.

طبق قانون مالیات های مستقیم شرکت ها و سازمان هایی که درآمد زایی دارند البته به استثنای سازمان های تحت نظارت دولت و مشمول معافیت از مالیات ، بخشی از درآمد سالانه خود را تسلیم دولت کنند . میزان چرا که این گونه مالیات ها در صورتی که عادلانه و دقیق محاسبه شده باشند ، یک عامل مثبت در توزیع مناسب در آمد در یک جامعه و در نتیجه توسعه و پیشرفت آن می باشد.

مفهوم مالیات های مستقیم ، مفهومی متفاوت تر از بقیه انواع مالیات ها دارد و مفهوم اصلی آن به مالیات هایی اطلاق می شود که بر دارایی های خاص و یا افراد خاصی وضع می شود و به طور مستقیم گرفته می شود . در بیشتر کشورها مالیات منبع در آمد اصلی محسوب می شود و از جمله انواع مالیات ها می توان به مالیات بردارایی ( ارث ) که از صاحبان اموال گرفته می شود ، مالیات بر درآمد( مالیات بر درآمد اجاره ، مالیات بر درآمد کشاورزی، مالیات بر درآمد و حقوق ، مالیات بر درآمد مشاغل).

قانون مالیات های مستقیم نیز از مهمترین قوانین هر کشور محسوب می شود که تنظیم کننده بخش حقوقی و مالی هر کشور می باشد و لازم است مشمولان پرداخت مالیات و حتی کسانی که مامور اخذ مالیات هستند با این قوانین آشنایی کامل داشته باشند تا مانع هرگونه تخلف و پولشویی شود.  طبق قانون مالیات های مستقیم، این نوع مالیات به انواع مختلفی تقسیم بندی می شود که به شرح زیر می باشند :

 

قانون مالیات های مستقیم یکی از مهمترین قوانین مالیاتی مصوب می باشد .

 

 

1) مالیات بر درآمد شخصی

برای محاسبه این گونه در آمد در قانون مالیات های مستقیم از دو شیوه استفاده می گردد که به صورت زیر می باشد :

 

الف : اخذ مالیات از انواع اقلام درآمدی به صورت مجزا

در تخصیص این گونه مالیات ها از مواردی مانند سود افراد چه سود کار چه سود سپرده ها ، درآمد افراد در شغل های مختلف ، در آمدهای حاصل از اجاره املاک اشخاص . با مرور زمان و رایج شدن شیوه های جدید تخصیص مالیات ، این روش اخذ مالیات به صورت مجزا کم رنگ تر و سنتی تر شد .

 

ب : اخذ مالیات از کل مجموع در آمدهای افراد

در این شیوه تخصیص و طبق قانون مالیات های مستقیم ، پس از محاسبه کل در آمد افراد ، بر این مجموع در آمد مالیات بسته می شود . این گونه مالیات گیری باعث گرفتن مالیات بیشتری از افراد می گردد . از بین این دوروش ، روش اول در قانون مالیات های مستقیم ایران بیشتر استفاده می شود و یا ترکیبی از این دو روش را به کار می گیرند ، در مالیات بر انواع درآمدها معمولا حقوق ، بهره ، اجاره املاک ، درآمد پزشکان و … مشمول مالیات می شوند .

 

2  . مالیات بر درآمد شرکت ها

قبل از محاسبه مالیات های مستقیم بر درآمد شرکت ها، ابتدا هزینه ها و مخارج مختلف شرکت محاسبه و از در آمدها کسر می گردند و بعد از این کار مالیات های مستقیم محاسبه می شود. این گونه مالیات و میزان و کمیتش به اندازه شرکت ها بستگی دارد و هرچه اندازه چارت سازمانی شرکت وسیع تر گردد و وظایف بیشتر شوند و درآمدهای شرکت افزایش یابند ، مالیات هایی که از درآمد شرکت ها گرفته می شود ، بیشتر است و بعضی شرکت ها هم برای جبران مالیات هایی که می دهند قیمت کالاها و خدمات خود را بیشتر می کنند و در واقع مالیاتی را از مصرف کننده ها به طور غیر مستقیم می گیرند . این کار بر خلاف قانون مالیات های مستقیم کشور است .

 

 آموزش قوانین مالیاتی

قوانین مالیاتی در هر کشوری به شیوه های مختلفی است و این قانون در ایران در 28 اسفند سال هزار و سیصد و چهل و پنج تصویب شد ولی دستخوش اصلاحات بسیاری شد که پسندیده ترین اصلاحیه آن مربوط به سال هزار و سیصد و نود و چهار می باشد .امروزه این قوانین در قالب کتاب هایی شامل قانون مالیات های مستقیم و غیر مستقیم به قلم هایی مختلفی نوشته می شود و یکی از اصلی ترین دروس دانشگاهی رشته های حسابداری ، حسابرسی ، اقتصاد ، حقوق و مدیریت و زیر مجموعه های آن ها محسوب می گردد . از جمله مباحثی که در بحث های آموزشی قوانین مالیاتی به افراد آموزش داده می شود آشنایی با مفاهیم انواع مالیات ها ، مشمولین و معافین از پرداخت مالیات ، مالیات بر دارایی و زیر مجموعه های آن ، مالیات بر درآمد ، آشنایی با امور مالیاتی و سازمان های تشخیص مالیاتی و بسیاری مباحث دیگر.

 

اشخاص مشمول مالیات و افراد معاف از مالیات طبق قانون مالیات مستقیم

الف : اشخاص مشمول مالیات

• تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی صاحب املاک
• افرادی که متعلق به کشور ایران اند و مقیم آن ، هر درآمدی که در داخل یا خارج کسب کنند مشمول مالیات می باشد
• افراد ایرانی مقیم خارج تمامی در آمدی که در داخل یا خارج کسب کنند ، مشمول پرداخت مالیات می باشند
• اشخاص غیر ایرانی مقیم ایران بابت خدماتی که به آن ها داده می شود و در آمدهایی در ایران کسب می نمایند ، می بایست مالیات پرداخت نمایند

 

ب : افراد و سازمان های معاف از مالیات

• وزارت خانه ها و موسسات زیر نظر دولت
• ادارات و سازمان هایی که منبع تامین در آمدشان دولت می باشد
• شهرداری ها
• شرکت هایی که به گونه ای زیر نظر دولت می باشند و یا زیرگروه اصلی موسسات تحت نظر دولت می باشند
• در آمد مجموعه ها و شرکت هایی که به فرمان رهبر های انقلاب ، حضرت امام خمینی و حضرت آیت الله خامنه ای مشمول معافیت از پرداخت مالیات می باشند

 

 

انواع مالیات ها

1 . مالیات های مستقیم

به مالیات هایی اطلاق می گردد که مستقیما و بدون هیچ گونه واسطه ای به طور مستقیم از درآمد و ارث و بسیاری موارد مشمول این مالیات گرفته می شود . مانند مالیات سالانه املاک ، مالیات بر ارث ، مالیات بر مستغلات خالی و اجاره ای و … .

 

2 . مالیات های غیر مستقیم

هر آنچه که به طور غیر آشکار از مشمولین گرفته می شود ، مالیات غیر مستقیم می باشد مانند مالیاتی که مصرف کنندگان به واسطه خرید و مصرف کالایی پرداخت می نمایند و یا مالیات بر ارزش افزوده نیز نوعی مالیات غیرمستقیم محسوب می شود .

 

انواع مالیات بر درآمد طبق قانون مالیات های مستقیم

1 . مالیات بر درآمد املاک .

2 . مالیات بر درآمد کشاورزی .

3 . مالیات بر درآمد مشاغل .

4 . مالیات درآمد اتفاقی .

5 . مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی .

6 . مالیات بر جمع درآمد افراد از طرق گوناگون .

 

قانون مالیات های مستقیم با آخرین اصلاحات

قانون مالیات های مستقیم که برای بار اول در اسفندماه هزار و سیصد و چهل و پنج به تصویب رسید ، در معرض چندین اصلاحیه قرار گرفت که آخرین اصلاحات در سی و یکم تیرماه نود و چهار صورت گرفت و بر پنج باب تنظیم شده است و شامل دویست و هشتاد و دو ماده می باشد که تعدادی از آن ها حذف گردیدند .

طبق آخرین اصلاحات قانون مالیات های مستقیم افراد مشمول مالیات و معاف از مالیات که در باب یکم و در مواد یک و دو قانون مالیات های مستقیم ذکر شده اند ، به شرح زیر بیان شده اند:

افراد مشمول پرداخت مالیات

1 . تمامی صاحبان حقیقی و حقوقی املاک و دارایی ها .

2 . تمامی ایرانی های مقیم ایران که در خارج و داخل مرزهای ایران در آمد کسب کنند طبق قانون مالیات های مستقیم مشمول پرداخت مالیات هستند  .

3 . اشخاص ایرانی مقیم خارج از مرزهای ایران دارای شغل و منبع درآمد .

4 . تمامی اشخاص خارجی دارای درآمد که در ایران اقامت دارند می بایست بابت خدماتی که در اختیارشان گذاشته می شود و درآمدی که کسب می کنند ، مالیات پرداخت نمایند .

 

اشخاص و موسسات معاف از مالیات طبق قانون مالیات های مستقیم

1 . تمامی موسساتی که دولت درآمد و هزینه های آن را متحمل می شود .

2 . تمامی موسسات ، بنیادها و نهادهایی که مورد عفو رهبری قرار گرفته اند و از دادن مالیات معاف می شوند.

3 . شهرداری و موسساتی که در خدمات رسانی به شهرها و ساکنین نقش دارند .

4 . تمامی موسسات و شرکت هایی که وابسته دولت می باشند .

5 . تمامی فعالیت های تجاری ، صنعتی و معدنی که درآمدشان غیر شرکتی می باشد .

 

مالیات بر دارایی

باب دوم قانون مالیات های مستقیم به مالیات بر دارایی و ارث اشاره دارد و مواد سه تا شانزدهم قانون مالیات های مستقیم به مالیات بر دارایی که طبق آن از مستغلات مسکونی خالی ، اراضی بایر و املاک مالیات گرفته می شود.

 

مالیات بر ارث

باب مواد هفدهم تا چهل و چهارم باب دوم قانون مالیات های مستقیم به این نوع مالیات اختصاص داشت اما طبق آخرین اصلاحات مواد چهل تا چهل و چهارم و چندین مواد دیگرحذف گردید . طبق ماده هفدهم قانون مالیات های مستقیم تمامی اشخاصی که فوت می کنند تخصیص مالیات بر اموالشان به چند صورت می باشد :

1 . در صورت داشتن هرگونه سپرده بانکی ، سود سهامی و … به میزان سه درصد از این اموال مشمول پرداخت مالیات می باشد .

2 . ده درصد مالیات طبق اعلام سازمان امورمالیاتی بر اموالی که قابل انتقال به وارث می باشند ، گرفته می شود .

3 . یک و نیم درصد سهامی بر طبق قانون مالیات های مستقیم که در شرکت ها داشته است .

4 . دو درصد نرخی که سازمان امور مالیاتی اعلام می دارد از وسایل نقلیه هایی که به وارث منتقل می گردند چه وسایل نقلیه موتوری ، هوایی و دریایی ، گرفته می شود .

5 . طبق قانون مالیات های مستقیم ، درصورت فوت شخص در خارج از کشور خود ، در ابتدا باید ده درصد مالیات اموالش به دولت کشوری که در آن سکونت داشته پرداخت گردد و ده درصد اموال مابقی مالیات به دولت کشور ایران یعنی زادگاه اصلی شخص پرداخت گردد البته در صورتی است که اموال مشمول پرداخت مالیات قرار گیرند .

تعیین مالیات های هر سازمان، شرکت  و افراد توسط متخصصین امورمالیاتی انجام می شود .

طبق این ماده تبصره هایی بر موارد گفته شده وجود دارد : مثلا بر مورد پنجم این تبصره وارد شده است که در صورتی که شخص خارج از کشور ساکن باشد و همان جا هم فوت کند تنها مالیات بر ارث فقط بر اموالی که در ایران دارد قابل اجرا می باشد .

 

 

طبق ماده هجدهم قانون مالیات های مستقیم وارثان به سه دسته تقسیم می شوند

1 . دسته اول شامل افراد نزدیک به متوفی یعنی پدر ، مادر ، زن ، شوهر ، فرزندان ، فرزندان فرزندان .

2 . گروه دوم در صورت نبود گروه اول شامل خواهر ، برادر و فرزندان آن ها می باشد .

3 . دسته سوم در صورت نبود دسته اول و دوم شامل خاله ، عمو ، عمه ، دایی و فرزندان آن ها .

مواد نوزدهم ، بیستم ، بیست و دوم ، بیست و سوم ،بیست و هفت تا سی و دو و چهل تا چهل و چهار طبق اصلاحات جدید قانون مالیات های مستقیم حذف گردیدند.

 

محتوای ماده بیست و چهارم

1 . طبق این ماده و قانون مالیات های مستقیم تمامی پرداخت های پایان خدمت ، دیه و بازخرید افراد و تمامی آن چه که از طرف بیمه های مختلف پرداخت می گردند ، معاف از مالیات می باشند .

2 . اموال و املاک وقفی و یا متعلق به دولت .

3 .لوازم منزل فرد فوت شده .

ماده بیست و پنجم به اموال و ارث شهدا مربوط می شود که مشمول مالیات نمی باشند و ماده بیست و ششم به بدهی های فرد فوت شده و نحوه اخذ مالیات از امواد باقی مانده از او پس از کسر بدهی ها و هزینه های کفن و دفن او مربوط می شود . ماده سی و سوم به موضوع محاسبه ارزش اموال فرد ایرانی فوت شده در کشور خارجی که فرد در آن سکونت داشته است ، برمی گردد که این ماموریت بر عهده ماموران کنسولی است که می بایست به وزارت خارجه تسلیم نمایند .

باب سوم قانون مالیات های مستقیم به بحث تمبر اختصاص دارد که و مواد چهل و چهار تا پنجاه و یکم را به آن اختصاص داده اند . باب چهارم قانون مالیات های مستقیم به بحث مالیات بر دردرآمد و انواع آن اختصاص دارد که انواع این نوع مالیات شامل مالیات بر درآمد املاک ، مالیات بر درآمد کشاورزی ، بر درآمد حقوق و مشاغل ، مالیات بر درآمد اتفاقی و … و مواد پنجاه و دوم تا صد و سی و یکم را به خود اختصاص داده است و طبق آخرین اصلاحات مواد 58، 60 ،62 ، 73 ، 79 ،96 ، 98 ، 104 ، 124  و 129 حذف گردیدند ، می باشد.

باب چهارم این قانون به مقررات مختلفه که شامل موضوعاتی مانند معافیت ها ، هزینه های قابل قبول ، مقررات عمومی ، وظایف اشخاص ثالث و مودیان مالیاتی و… اختصاص دارد و مواد 132 تا 218 را شامل می شود که طبق آخرین اصلاحات قانون مالیات های مستقیم شمار از آن ها حذف گردیدند و باب پنجم قانون مالیات های مستقیم به سازمان تشخیص و مراجع مالیاتی و زیرمجموعه های آن اختصاص دارد و مواد 219 تا 282 را شامل می شود .

 

سازمان امور مالیاتی

سازمان امور مالیاتی، یکی از زیرمجموعه های وزارت اقتصاد و دارایی محسوب می شود و وظایف بسیاری برعهده این سازمان است و میزان مالیاتی که قرار است هر شرکت ، موسسه و افراد حقیقی و حقوقی را طبق قانون مالیات های مستقیم مشخص می کند و افراد و شرکت ها می بایست در تاریخی که از طرف سازمان امور مالیاتی مشخص گردیده است صورت نامه های مالی و آنچه که در تعیین میزان مالیاتشان موثر را باید تسلیم این سازمان کنند.

پس به طور کلی می توان وظایف سازمان امور مالیاتی را اصلاح و تغییر سیستم مالیاتی کشور و تخصیص مالیات ها به ویژه مالیات بر ارزش افزوده که نوعی مالیات غیر مستقیم محسوب می شود ، را دانست . این سازمان در سال هزار و سیصد و هشتاد و یک در قالب یک واحد و سازمان دولتی و به عنوان زیر مجموعه و تحت نظارت امور اقتصاد و دارایی تاسیس شد و بخشی از وظایف امور اقتصاد و دارایی به این سازمان محول شد و حتی این سازمان را یکی از تامین کنندگان درآمدهایی وزارت اقتصاد و دارایی که رتبه نخست بالاترین درآمد را دارد ، می باشد.

از سال 1381 تا 1383 ریاست سازمان امور مالیاتی بر عهده آقای عیسی شهسوار خسته بوده است که بعد از ایشان جناب آقای غلامرضا حیدری زنگنه این وظیفه را به مدت یکسال برعهده گرفته است و بعد از ایشان چندین نفر دیگر ریاست آن را برعهده گرفتند اما در حال حاضر ریاست این سازمان بزرگ برعهده امیدعلی پارسا می باشد . سازمان امور مالیاتی علاوه بر وظیف مدیریت سیستم مالیاتی ، در امور مالی و تجاری کشور و کمک به توسعه بخش خصوصی نقش پر رنگی دارد .

سازمان امور مالیاتی کشور یکی از سازمان هایی است که وظیفه اصلاح و تدوین سیستم مالیاتی را برعهده دارد.

 

 

 

ساختار و تقسیم بندی سازمان امور مالیاتی

سازمان امور مالیاتی همچون دیگر سازمان ها و ادارات از بخش ها و ساختارهای مختلفی تشکیل شده است که تعدادی از آن ها  به شرح زیر می باشد :

1 .ریاست سازمان امور مالیاتی کشور:  شامل رییس اصلی سازمان و دیگر حوزه ریاست .

2 . بخش مرکزی حراست سازمان .

3 . بخش فرهنگ سازی و روابط عمومی سازمان امور مالیاتی .

4 . دفتر رسیدگی به شکایات و تخلفات بخش های اداری .

5 . شورای عالی امور مالیاتی .

6 . دادستانی نیروی انتظامی مالیاتی .

7 . معاونت توسعه و مدیریت منابع .

8 . بخش گزینش .

9 . معاونت پژوهش .

10 . معاونت مالیات های مستقیم با استعانت از قانون مالیات های مستقیم .

11 . معاونت بخش مالیات بر ارزش افزوده .

12  . دفتر امور مالیاتی شهرها و مراکز استان ها

13 . مرکز فناوری و اطلاعات و ارتباطات .

و….

 

 

مهمترین وظایف و حوزه ماموریت های سازمان امور مالیاتی

1 . بررسی کلیه امور مربوط به انواع مالیات ها ، پرونده ها ، نحوه شناسایی مشمولان پرداخت مالیات و …

2 . بررسی و جستجو و نظارت بر موانع سر راه سازمان و امور آن .

3 . تصمیم گیری در مورد مقررات اجرای مالیات ها و بررسی پیشنهادها در این زمینه ها .

4 . بررسی و تدوین خط مشی های مربوط به امور مالیاتی .

5 . تنظیم سیاست های تخصیص مالیات و اخذ تدابیر لازم در این زمینه .

6 . تدوین سیاست هایی برای مبارزه با تخلفات و پولشویی بخش اداری سازمان .

7 . محاسبه درآمدهای مالیاتی سالانه و تسلیم آن به وزارت اقتصاد و دارایی به منظور بررسی در لایحه بودجه .

8 . ارتباط با موسسات داخل و خارج از کشور به منظور توسعه و پیشبرد مقررات سازمان .

9 . نظارت بر نحوه اجرای مقررات و یا اصلاحات پیشنهادی سازمان .

10 . بررسی و مطالعه به منظور بهبود و پیشبرد سیستم مالیات دهی .

11 . جمع آوری اطلاعات لازم جهت شناسایی مودیان مالیاتی .

12 . بررسی و تصمیم گیری برای هرگونه تغییر در سازمان مانند استخدام یا اخراج نیروی کار در سازمان .

13 . به کارگیری روش ها و ابزارهای جدید و پیشرفته برای بهبود سیستم سازمان مالیاتی و فعالیت های این سازمان .

14 . به کار گیری طرح ها و برنامه ها برای خدمات رسانی به مودیان مالیاتی و استفاده از روش های مختلف آموزشی برای آشنایی بیشتر آن ها .

 

 

سازمان امور مالیاتی از بخش ها و قسمت های مختلفی تشکیل شده است .