بخشنامه شماره 01/16066 مورخ 1401/01/25; ابلاغ نحوه اعطای گواهینامه‌های حرفه‌ای بانکداری برای داوطلبان تصدی سمت‌های مدیریتی در موسسات اعتباری

شماره: 01/16066
تاریخ: 1401/01/25
موضوع:  جهت اطلاع مدیران عامل محترم بانک‌های دولتی، غیر دولتی، شرکت دولتی پست بانک، موسسات اعتباری غیر بانکی و بانک مشترک ایران - ونزوئلا ارسال می‌شود.
با سلام؛
احتراماً، همان گونه که استحضار دارند مطابق با بند (۵۵) «دستور العمل نحوه ی احراز و لغو تأییدیه صلاحیت حرفه ای مدیران مؤسسات اعتباری» ابلاغی طی بخشنامه شماره ۹۹٫۲۲۸۱۹ مورخ ١٣٩٩٫٢٫٤ و بند (٥٦) «دستورالعمل تأیید صلاحیت و عزل یا هرگونه تغییر مدیران و اعضای کمیته های ریسک حسابرسی داخلی و رعایت قوانین و مقررات (تطبیق مؤسسات اعتباری» ابلاغی طی بخشنامه شماره ۰۰٫۳۷۳۶۲۶ مورخ ۱۴۰۰٫۱۲٫۲۲، یکی از شرایط احراز صلاحیت داوطلبان تصدی سمتهای مدیریتی مقرر در ضوابط یاد شده برخورداری از گواهینامه‌های حرفه‌ای مربوط می‌باشد بر این اساس طراحی گواهینامه های حرفه ای بانکداری در دستور کار این بانک قرار گرفت و اقدامات لازم برای صدور گواهینامه های حرفه ای مذکور انجام پذیرفت لذا در حال حاضر شش گواهینامه «اصول بانکداری ۱»، «اصول بانکداری ۲»، «حسابرسی داخلی مؤسسات اعتباری»، «مدیریت ریسک مؤسسات اعتباری»، «مدیریت فناوری اطلاعات مؤسسات اعتباری و گواهینامه حرفه ای بانکداری اسلامی»، طراحی شده و گواهینامه های لازم برای بررسی صلاحیت داوطلبان تصدی هر یک از سمت‌های مدیریتی در مؤسسات اعتباری در قالب فایل پیوست تعیین گردیده است. ضمناً خاطرنشان می سازد سرفصل گواهینامه های شش گانه صدرالذکر به تایید «کمیته گواهینامه های حرفه ای بانکداری بانک مرکزی» رسیده است و سایر اقدامات لازم در این خصوص نیز در دستور کار قرار دارد که به محض حصول نتیجه متعاقباً اعلام خواهد شد. بدیهی است از این پس بررسی صلاحیت حرفه ای داوطلبان تصدی سمت های مدیریتی در بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی موکول به شرکت در آزمونهای مربوط و اخذ گواهینامه های حرفه ای مرتبط خواهد بود. لذا انجام مصاحبه تخصصی به ویژه برای داوطلبان تصدی سمت عضو هیأت مدیره مدیر عامل و قائم مقام مدیر عامل مؤسسات اعتباری از تاریخ زمانی مشخصی که متعاقباً اعلام خواهد شد، منوط به ارایه گواهینامه های حرفه ای مربوط می‌باشد.
شایان ذکر است اعطای گواهینامه های حرفه ای یاد شده به داوطلبان صرفاً منوط به کسب حد نصاب امتیاز در آزمون استاندارد متمرکز در این خصوص میباشد البته داوطلبان میتوانند برای کسب آمادگی شرکت در آزمون مربوط و بنا به شرایط و صلاحدید خود از دوره های آموزشی نیز بهره برداری نمایند.
با توجه به فراهم شدن امکان برگزاری اولین دوره آزمون‌های مربوط به داوطلبان عضویت در کمیته ریسک و همچنین داوطلبان تصدی سمت مدیر ارشد واحد ریسک بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی مقتضی است دستور فرمایند مدارک و مستندات مربوط به داوطلبان مذکور به اداره مجوزهای بانکی بانک مرکزی به عنوان دبیرخانه کمیسیون‌های مسئول در این خصوص ارسال گردد زمان برگزاری آزمون گواهینامه های حرفه ای مرتبط با داوطلبان عضویت در کمیته ریسک و تصدی سمت مدیر ارشد واحد ریسک متعاقباً به نحو مقتضی اطلاع رسانی خواهد شد.
ضمن تأکید بر این که پس از برگزاری هر آزمون امکان بررسی صلاحیت حرفه ای داوطلبان تصدی سمت‌های مدیریتی در بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی مرتبط با آزمون مذکور بدون گواهینامه مربوط وجود نخواهد داشت خواهشمند است دستور فرمایند مراتب به قید تسریع و با لحاظ مفاد بخشنامه شماره ۹٦٫١٤۹۱۵۳ مورخ ١٣٩٦٫٥٫١٦ به تمامی واحدهای ذی ربط آن بانک مؤسسه اعتباری غیربانکی ابلاغ شده و بر حسن اجرای آن نظارت دقیق به عمل آید.

مدیریت کل مقررات مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی
اداره مطالعات و مقررات بانکی
حمیدرضا غنی آبادی، الهام چیت سازان
 

جدول گواهینامه های حرفه ای الزامی برای داوطلبان تصدی سمتهای مدیریتی در بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی

سمت/ عنوان گواهینامه	گواهینامه اصول بانکداری ۱	گواهینامه اصول بانکداری ۲	گواهینامه حسابرسی داخلی مؤسسات اعتباری	گواهینامه مدیریت ریسک مؤسسات اعتباری	گواهینامه مدیریت فناوری اطلاعات مؤسسات اعتباری	گواهینامه حرفه‌ای بانکداری اسلامی
اعضای هیات مدیره	****	****		****	****
مدیر عامل	****	****		****	****
قائم مقام مدیر عامل	****	****		****	****
اعضای کمیته حسابرسی و عضو هیات مدیره مسئول کمیته	****	****	****
اعضای کمیته ریسک (به استثنای افراد عضو هیات مدیره)	****	****		****
اعضای کمیته رعایت قوانین و مقررات (به استثنای افراد عضو هیات مدیره)	****	****		****		الزامی برای عضو دارای مسئولیت نظارت و تطبیق شرعی موضوع تبصره‌های ۷،۸ و ۹ دستور العمل
مدیر ارشد حسابرسی داخلی	****	****	****		****
مدیر ارشد ریسک	****	****		****	****
مدیر ارشد رعایت قوانین و مقررات	****	****		****

 

سرفصلهای گواهینامه اصول بانکداری ۱

۱- اقتصاد

• 1-1- آشنایی با بازار پول و بازار سرمایه (به ویژه کارکرد بازار بین بانکی ریالی و بازار بدهی دولتی و ارتباط این دو با یکدیگر)
• ۱-۲- آشنایی با تعاریف و مفاهیم متغیرهای کلان پولی نظیر نقدینگی (کل‌های پولی)، پایه پولی و ضریب فزاینده نقدینگی و نحوه متأثر شدن متغیرهای مزبور از عملکرد شبکه بانکی
• ۱-۳- آشنایی با سیاستهای پولی و اعتباری بانک مرکزی (نظیر عملیات بازار باز، تسهیلات قاعده‌مند، خطوط اعتباری و نظایر آن) و نحوه تأثیر گذاری و تأثیرپذیری بازار بین بانکی ریالی از سیاست پولی و اعتباری بانک مرکزی و دستورالعمل‌ها و شیوه نامه های مرتبط با عملیات اجرایی سیاست پولی
• ٤-١- آشنایی با سیاست‌های ارزی، مالی و تجاری
• ۱-۵- تحلیل کاربردی اقتصاد کلان

۲- حسابداری و حسابرسی بانکی

• ۲-۱- آشنایی با صورت‌های مالی مؤسسات اعتباری
• ۲-۲- درک و تجزیه و تحلیل کاربردی صورت‌های مالی مؤسسات اعتباری
• ۲-۳- آشنایی با حسابرسی در مؤسسات اعتباری
• ٤-٢- آشنایی با استانداردهای حسابداری ایران
• ۲-۵- آشنایی با مسئولیت‌های هیأت مدیره و مدیر عامل نسب به صورت‌های مالی؛

۳-مدیریت ریسک

• ۳-۱ آشنایی با مدیریت جامع ریسک
• ۳-۲- آشنایی با ریسک‌های مالی شامل ریسک اعتباری (بهداشت اعتباری و فرآیندهای اعتبارسنجی و ...)، ریسک نقدینگی و ریسک بازار
• ۳-۳- آشنایی با ریسک‌های غیرمالی از جمله ریسک عملیاتی، ریسک فناوری اطلاعات، ریسک حقوقی و ریسک شهرت
• ۳-۴- آشنایی با شاخص‌های مقررات احتیاطی و شاخص‌های سلامت بانکی از جمله کفایت سرمایه، نسبت‌های نقدینگی و...

سرفصلهای گواهینامه اصول بانکداری ۲
۱- حقوق بانکی

• ۱-۱- آشنایی با حقوق تجارت
• ۱-۲- منابع حقوق بانکی
• ۱-۳- آشنایی با قوانین مهم بانکی نظیر قانون پولی و بانکی کشور قانون عملیات بانکی بدون ربا (بهره)، قانون مبارزه با پولشویی، قانون مبارزه با تأمین مالی تروریسم و قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز
• ٤-١- مسئولیتهای قانونی مدیران بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی
• ۱-۵- وصول مطالبات
• ٦-١- اسناد و دفاتر تجاری  

۲- آشنایی با اهم مقررات بانکی شامل مقررات ارزی حاکمیت شرکتی حسابرسی داخلی و کنترل داخلی احتیاطی مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم و بانکداری الکترونیک
۳- عقود بانکداری اسلامی و سایر عقود و قراردادهای مهم بانکی
۴- بانکداری بین الملل و عملیات ارزی

• ١-٤- آشنایی با روابط کارگزاری بین المللی
• ۴-۲- آشنایی با روشهای پرداخت بین المللی و استانداردهای بین المللی ناظر بر آن نظیر مقررات متحد الشکل اعتبارات اسنادی (UCP600)

۵- مباحث مدیریتی بازاریابی و کسب و کار

• ۵-۱- مدیریت استراتژیک و رهبری
• ۵-۲- مدیریت منابع انسانی و رفتار سازمانی
• ۵-۳- بانکداری تجاری بانکداری شرکتی بانکداری خرد، بانکداری اختصاصی و مدیریت ثروت
• ۵-۴- مدیریت دارایی و بدهی
• ۵-۵ بازاریابی خدمات بانکی

۶- آشنایی با سامانه‌های بانک مرکزی
۷- آشنایی با برخی خدمات مهم بانکی نظیر صدور و پرداخت اعتبار اسنادی و ضمانت نامه های بانکی (ریالی)

سرفصل‌های گواهینامه حسابرسی داخلی مؤسسات اعتباری
۱- مبانی حسابرسی داخلی

• ۱-۱- ماموریت و اهداف حسابرسی داخلی
• ۱-۲ چارچوبهای بین المللی و استانداردهای حسابرسی داخلی
• ۱-۳- مفاهیم پایه ای مدیریت ریسک و کنترل داخلی
• ٤-١- حسابرسی و حاکمیت شرکتی
• ۱-۵- حسابرسی و مدیریت جامع ریسک
• ٦-١- حسابرسی و کنترلهای داخلی
• ۱-۷- ارتباط با حسابرس مستقل
• ۱-۸- ارتباط با هیات مدیره و کمیته حسابرسی و نیز مدیریت اجرایی
• ۱-۹- استقلال حسابرسی داخلی

۲- آشنایی با قوانین و مقررات مرتبط
۳- دامنه شمول حسابرسی داخلی

• ۳-۱- حسابرسی مالی
• ۳-۲- حسابرسی عملیاتی
• ۳-۳- حسابرسی تطبیق
• ٤-٣- حسابرسی فناوری اطلاعات
• ۳-۵- حسابرسی کشف تقلب

۴- مقولات اجرایی حسابرسی داخلی

• ١-٤- حسابرسی داخلی مبتنی بر ریسک
• ٢-٤- استراتژی طرح سالانه و برنامه حسابرسی داخلی
• ٣-٤- فرآیندها و تکنیکهای حسابرسی داخلی

1. ١-٣-٤- تکنیک های ارزیابی
2. ٢-٣-٤- تکنیک های تحلیل یافته ها
3. ٣-٣-٤- تکنیک های حسابرسی مبتنی بر فناوری اطلاعات

• ٤-٤- مستندسازی و گزارشهای حسابرسی داخلی
• ٥-٤- پیگیری یافته ها و گزارشهای حسابرسی داخلی

۵-  ارزیابی عملکرد حسابرسی داخلی ((quality assurance review (or QAR)))
۶- مدیریت کارکرد حسابرسی داخلی مشتمل بر برنامه‌ریزی، سازمان دهی، تأمین نیروی انسانی، رهبری و کنترل

سرفصل‌های گواهینامه مدیریت ریسک مؤسسات اعتباری
۱- مبانی و ابزارهای مدیریت ریسک
۲- کمیته بال و سیر تکاملی بال ۱ تا ۳
۳- انواع ریسک

• ۳-۱- ریسک‌های مالی شامل ریسک اعتباری، ریسک نقدینگی و ریسک بازار
• ۳-۲- ریسکهای غیر مالی از جمله ریسک عملیاتی، ریسک فناوری اطلاعات، ریسک حقوقی، ریسک عدم تطبیق با قوانین و مقررات و پولشویی و ریسک شهرت

۴- مدیریت ریسک جامع

• ١-٤- حکمرانی ریسک
• ٢-٤- سیاست گذاری و حدود و اشتهای ریسک
• ٣-٤- فرهنگ ریسک
• ٤-٤- شناسایی، ارزیابی و اندازه‌گیری، پایش کنترل انتقال کاهش و خودداری از پذیرش ریسک
• ٥-٤- مدیریت دارایی و بدهی
• ٦-٤- اعتبار سنجی و رتبه بندی اعتباری داخلی و بیرونی
• ٧-٤- مدیریت وثایق و تسهیلات غیر جاری و در معرض نکول
• ۴-۸- عملیات نوین خزانه‌داری، قیمت گذاری وجوه انتقالی و عملیات بازار باز
• ٩-٤- عوامل درونی و بیرونی ایجاد کننده ریسک عملیاتی برون سپاری و برنامه تداوم کسب و کار
• ١٠-٤- کنترل‌های داخلی
• ١١-٤- زیر ساخت‌ها مدیریت داده ها و ارتباطات
• ١٢-٤- جمع آوری اطلاعات گزارش‌دهی و افشای ریسک
• ١٣-٤- آزمون تنش (Stress Test) و برنامه‌ریزی بر مبنای سناریو (Scenario Planning) از جمله تحلیل وضعیت تهیه برنامه تداوم فعالیت و برنامه مقابله با بحران
• ١٤-٤- پایش ریسک و ارزیابی عملکرد مدیریت ریسک

۵- تحلیلهای مقداری در مدیریت ریسک

• ۵-۱- ارزیابی و کمی سازی ریسک
• ۵-۲- ارزش در معرض خطر
• ۵-۳- آزمون بحران و تحلیل سناریو
• ٤-٥- سرمایه اقتصادی و نظارتی
• ۵-۵- ارزیابی سایر نسبتهای نظارتی
• ٦-۵- رویکردهای مختلف محاسبه نسبت کفایت سرمایه

۶- ارزیابی عملکرد تعدیل شده با ریسک
۷- حاکمیت شرکتی مدیریت ریسک و تطبیق

• ۷-۱- مدیریت ریسک ریسک عملیاتی و ریسک تطبیق
• ۷-۲- حسابرسی بازرسی و تطبیق
• ۷-۳- حاکمیت شرکتی و حکمرانی و فرهنگ ریسک تطبیق

۸- قوانین و مقررات داخلی

• ۸-۱- قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱
• ۸-۲- قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب ١٣٦٢
• ۸-۳- قانون مبارزه با پولشویی مصوب ۱۳۸۶ و قانون اصلاح قانون مبارزه با پولشویی مصوب ۱۳۹
• ۸-۴- قانون تأمین مالی تروریسم ۱۳۹۴ و قانون اصلاح قانون تأمین مالی تروریسم ۱۳۹۷
• ۸-۵- آیین نامه اجرایی ماده (۱٤) قانون مبارزه با پولشویی
• ٦-٨- سایر قوانین و مقررات ناظر بر مدیریت ریسک تطبیق

۹- تطبیق در عرصه بین المللی

• ۹-۱- مبارزه با پولشویی
• ۹-۲- تأمین مالی تروریسم
• ۹-۳- تحریم
• ٤-٩- فرار مالیاتی
• ٥-٩- تقلب
• ٦-٩- سایر مصادیق جرائم مالی از جمله فساد و کلاهبرداری

۱۰- مدیریت ریسک تطبیق مبتنی بر ریسک
۱۱- مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم

• ۱۱-۱- شناسایی مشتریان به صورت ریسک محور
• ۱۱-۲- ارزیابی ریسک مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم مشتریان و آسیب پذیری عملیات بانکی
• ۱۱-۳- کنترلهای ناظر بر مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم
• ٤-١١- پایش عملیات مشتریان و ارائه گزارش مبادلات مشکوک
• ۱۱-۵- گزارش‌دهی ناظر بر نحوه مدیریت ریسک مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم

۱۲- ریسک تطبیق در بانکداری دیجیتال و الکترونیک

سرفصل‌های گواهینامه مدیریت فناوری اطلاعات مؤسسات اعتباری
۱- ساختار نظام پرداخت در ایران

• ۱-۱- شتاب
• ۱-۲- شاپرک
• ۱-۳- پایا
• ٤-١- ساتنا
• ٥-١- سحاب
• ٦-١- تابا
• ۱-۷- چکاوک
• ۱-۸- شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت

۲- زیر ساخت‌های نظام پولی و بانکی

• ۲-۱- سامانه‌های بین بانکی نظیر مهتاب سیاح و سمات
• ۲-۲- نماد
• ۲-۳- نهاب
• ٤-٢- سیام
• ۲-۵- پرتال ارزی
• ٦-٢- صياد

۳- بانکداری دیجیتال

• ۳-۱- کلان داده ها و کسب و کار بانکی

1. ۳-۱-۱- اعتبار سنجی
2. ۳-۱-۲- شناسایی تراکنش‌های مشکوک

• ۳-۲- هوش مصنوعی و یادگیری ماشین
• ۳-۳- استفاده از فناوری اطلاعات برای مدیریت ریسک

۴- بانکداری متمرکز
۵- بانکداری باز
٦- اکوسیستم پرداخت‌های خرد و کارتی داخلی و بین المللی (EMV)، همراه بانک و کیف الکترونیکی پول
۷- فین تک
۸- زبان گزارشگری مالی XBRL
۹- امنیت فناوری اطلاعات
۱۰- حقوق مشتریان در خدمات دیجیتال
۱۱- آشنایی با برخی استانداردها، توصیه‌ها و مقررات بین المللی

• ۱۱-۱- COBIT
• ۱۱-۲- BIAN
• ۱۱-۳- TOGAF
• ۱۱-۴- GDPR
• ۱۱-۵- PSD2
• ۱۱-۶- استانداردهای مرتبط ISO

۱۲- فناوری دفاتر کل توزیع شده و رمزینه دارایی‌ها

سرفصل‌های گواهینامه حرفه‌ای بانکداری اسلامی
۱- تعریف و اصول بنیادین بانکداری اسلامی (عدالت، اخلاق، ارتباط بخش پولی با بخش واقعی اقتصاد و غیره)
۲- حقوق بانکی

• ۲-۱- آشنایی با عقود در حقوق مدنی
• ۲-۲- آشنایی با حقوق تجارت
• ۲-۳- آشنایی با قوانین مهم بانکی نظیر قانون پولی و بانکی کشور و قانون عملیات بانکی بدون ربا (بهره)
• ٤-٢- آشنایی با اهم مقررات بانکی شامل مقررات عملیات ارزی، فرم یکنواخت عقود، مقررات امهال و.....

۳- ضوابط فقهی عمومی قراردادها در بانکداری اسلامی (نبود ربا، غرر، قمار، ضرر، اکل مال به باطل)
۴- ضوابط فقهی اختصاصی قراردادها (شامل عقود مشارکتی مبادله‌ای و قرض الحسنه)
۵- مفهوم شناسی ربا و بهره بانکی (شناسایی و تحلیل دیدگاه‌های موجود)
۶- بانکداری اسلامی بین المللی (تجارب کشورهای اسلامی و استانداردهای بین المللی)
۷- بانکداری بدون ربای ایران (تاریخچه، چارچوب‌های عملیاتی، چالشهای موجود و غیره)
۸- ارزیابی فقهی سپرده‌ها تسهیلات و خدمات بانکی در بانکداری بدون ربای ایران
۹- مباحث کاربردی در بانکداری بدون ربا

• ۹-۱- کارت اعتباری مرابحه
• ۹-۲- اعتبار در حساب جاری
• ۹-۳- استمهال مطالبات و جریمه تاخیر تادیه
• ٤-٩- مدیریت نقدینگی
• ۹-۵- صکوک بانکی
• ٦-٩- قیمت گذاری و تعیین نرخ های سود

۱۰- نظارت و تطبیق شرعی در بانکداری اسلامی مدیریت ریسک شریعت در شبکه بانکی