شاید تعجب کنید اگر بدانید یکی از دلایل اصلی بروز اختلاف بین شرکت‌ها و حسابداران، نداشتن یک قرارداد حسابداری دقیق و مکتوب است. آمارها نشان می‌دهند که بیش از ۶۰ درصد از مشکلات حقوقی در حوزه حسابداری از نبود قرارداد یا توافق‌های مبهم آغاز می‌شوند. این یعنی حتی یک همکاری حرفه‌ای هم بدون قرارداد مناسب می‌تواند به دردسر بزرگی ختم شود.

در این مقاله قرار است همه چیز را درباره قرارداد حسابداری با هم مرور کنیم. از تعریف و اهمیت آن گرفته تا انواع قراردادها، بندهای ضروری و نکاتی که باید حتماً هنگام تنظیم قرارداد در نظر بگیرید. اگر می‌خواهید همکاری‌تان اصولی، بی‌دردسر و مطمئن باشد، پیشنهاد می‌کنیم تا انتها همراه ما باشید.

آشنایی با مفهوم و اهمیت قرارداد حسابداری

واقعیت این است که قرارداد حسابداری یک توافق‌نامه رسمی بین حسابدار و کارفرما است که چارچوب همکاری را به‌روشنی مشخص می‌کند. این قرارداد شامل مواردی مانند نوع خدمات، مدت زمان فعالیت، حق‌الزحمه و تعهدات طرفین است. تنظیم دقیق این قرارداد از بروز سوءتفاهم‌ها جلوگیری می‌کند و امکان استناد قانونی را فراهم می‌سازد. بر اساس ماده ۱۰ قانون مدنی، قراردادهای خصوصی میان افراد، در صورتی که خلاف قانون نباشند، کاملاً معتبرند؛ اما این اعتبار زمانی معنا دارد که قرارداد به‌صورت شفاف و مکتوب تنظیم شده باشد، نه صرفاً با یک توافق شفاهی.

چرا تنظیم قرارداد حسابداری ضروری است؟

چند سال پیش حسابداری جوان در یک شرکت خدماتی مشغول به کار شد. او بدون هیچ قراردادی، تمام امور مالی مجموعه را مدیریت می‌کرد. اما زمانی که اختلافی بر سر پرداخت دستمزد پیش آمد، نه خودش مدرکی برای اثبات تعهدات داشت، نه کارفرما چارچوبی مشخص برای پیگیری. این اختلاف در نهایت به قطع همکاری و از دست رفتن چند ماه دستمزد منجر شد.

نداشتن قرارداد مکتوب یکی از دلایل اصلی بروز چنین مشکلاتی است. طبق آمار حدود ۴۵ درصد از پرونده‌های حقوقی در حوزه خدمات حسابداری به دلیل نبود قرارداد یا ابهام در مفاد آن شکل می‌گیرند. در مقابل، تنظیم یک قرارداد حسابداری استاندارد می‌تواند به‌عنوان یک سند رسمی، وظایف و حقوق طرفین را شفاف کند و از بروز اختلاف جلوگیری نماید.

براساس ماده ۱۰ قانون مدنی، قراردادهایی که بین اشخاص تنظیم می‌شوند در صورتی که مخالف صریح قانون نباشند، کاملاً معتبر و لازم‌الاجرا هستند. این یعنی حتی یک سند ساده اگر اصولی تنظیم شده باشد، می‌تواند پشتوانه‌ای محکم برای دفاع از حقوق شما باشد.

انواع قرارداد‌های حسابداری و اهمیت آن‌ها

آیا می‌دانید انتخاب نادرست نوع قرارداد می‌تواند تا ۴۰ درصد هزینه‌های شما را افزایش دهد؟ بسیاری از اختلافات مالی میان حسابدار و کارفرما، نه به‌دلیل کیفیت کار بلکه به‌خاطر انتخاب اشتباه نوع قرارداد شکل می‌گیرد.

در دنیای حرفه‌ای امروز، آشنایی با انواع قراردادهای حسابداری و تفاوت‌های قانونی، مالی و اجرایی آن‌ها، یکی از مهم‌ترین اقدامات پیش از شروع همکاری است. به‌طور کلی، قراردادهای حسابداری به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• قرارداد استخدامی: همکاری تمام‌وقت یا پاره‌وقت طبق قانون کار با مزایای مشخص.
• قرارداد پیمانکاری (مشاوره‌ای): انجام پروژه یا خدمات مشخص با تمرکز بر خروجی نهایی، بدون تعلق مزایای استخدامی.
• قرارداد پروژه‌ای و پاره‌وقت: مناسب برای همکاری‌های کوتاه‌مدت یا استارتاپ‌ها با ساختار منعطف.

در جدول زیر تفاوت این نوع قراردادها را می‌توانید مشاهده کنید:

نکته مهم اینکه در بین این دسته‌بندی‌ها، قرارداد حسابداری مالیاتی نیز به‌عنوان یک نوع خاص شناخته می‌شود که نیازمند دقت بالا در تنظیم مفاد و آگاهی از قوانین مرتبط با مالیات است. اگر قصد دارید درباره این بخش تخصصی بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله آموزش مالیات را مطالعه کنید. همچنین اگر به‌دنبال آشنایی با ساختارهای حقوقی مشابه هستید، مطلب مرتبط با نحوه تنظیم قرارداد وکالت می‌تواند برای شما مفید باشد.

در ادامه مقاله هرکدام از انواع قرارداد حسابداری را به‌صورت جزئی‌تر بررسی خواهیم کرد تا بتوانید بهترین انتخاب را بر اساس شرایط خود داشته باشید.

قرارداد استخدامی در حسابداری

فرض کنید حسابداری در یک شرکت بازرگانی استخدام شده و طبق قرارداد، موظف است هفته‌ای ۴۴ ساعت در محل کار حضور داشته باشد. حقوق او شامل پایه حقوق، حق مسکن، بن خواربار و پاداش پایان سال است. همچنین، سهم بیمه از سوی کارفرما پرداخت می‌شود. این ساختار، نمونه‌ای متداول از قراردادهای استخدامی در شرکت‌های متوسط است.

در قرارداد حسابداری از نوع استخدامی، حسابدار به‌عنوان نیروی رسمی زیرمجموعه کارفرما محسوب می‌شود و مشمول قانون کار خواهد بود. این نوع قرارداد معمولاً امنیت شغلی بیشتری دارد و از مزایای متعددی برخوردار است. طبق ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرما موظف به پرداخت بیمه برای کارمند است؛ سهم بیمه شامل ۷٪ توسط حسابدار و ۲۳٪ توسط کارفرما پرداخت می‌شود. همچنین، مالیات بر حقوق نیز به‌صورت ماهانه کسر و به اداره مالیات پرداخت می‌گردد.

از جمله مزایا می‌توان به ثبات شغلی، دسترسی به مزایای قانونی و نظم کاری اشاره کرد. البته در مقابل، تعهد زمانی بالا و محدودیت در انعطاف کاری از چالش‌های این نوع همکاری است.

قرارداد حسابداری و مشاوره‌ای

بررسی‌ها نشان می‌دهد که استفاده از قراردادهای پیمانکاری در حسابداری به‌طور متوسط باعث صرفه‌جویی ۲۰ تا ۳۰ درصدی در هزینه‌های منابع انسانی شرکت‌ها شده است. این مدل همکاری به‌ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک و پروژه‌محور، گزینه‌ای کاربردی و انعطاف‌پذیر محسوب می‌شود.

در این نوع قرارداد حسابداری، حسابدار به‌عنوان پیمانکار مستقل فعالیت می‌کند و برخلاف قراردادهای استخدامی، کارفرما تعهدی نسبت به پرداخت مزایای قانونی مانند بیمه یا سنوات ندارد؛ مگر آنکه در متن قرارداد به‌طور مشخص قید شده باشد. بر اساس ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی، شرکت‌ها موظف‌اند درصدی از مبلغ قرارداد پیمانکاری را به‌عنوان حق بیمه کسر و به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کنند (در حال حاضر معادل ۱۶.۶۷٪ از مبلغ ناخالص).

همچنین در این قراردادها مسئولیت پرداخت مالیات بر درآمد با حسابدار است، مگر آنکه شرایط دیگری توافق شده باشد. از مزایای این قرارداد می‌توان به انعطاف در زمان انجام کار، تمرکز بر نتیجه نهایی و کاهش تعهدات اداری اشاره کرد. البته نبود ثبات شغلی و مسئولیت مستقیم مالیاتی از چالش‌های آن به شمار می‌آید.

در کار حسابداری چه وقت باید قرارداد ببندیم

هیچ قانون خاصی ندارد که چه وقتی باید قرارداد بسته شود اما بهترین راه این است که شما در هر خدمات کوچک و بزرگی که قصد دارید ارائه دهید قرارداد ببندید. گاهی اوقات کارفرما از دوستان یا آشنایان است و شما پیش خود می گویید حالا فلانی آشناست ایرادی ندارد، اما این یک اشتباه محض است چون همیشه اول کار همه چیز به خوبی و خوش پیش می رود و شما تصور نمی کنید که اگر یک روزی به مشکل برخوردید چه رفتاری باید داشته باشید!! اما اگر قراردادی کتبا و رسما تنظیم کنید علاوه بر آشنایی و رفاقتی که از قبل داشتید می توانید حرفه ای تر کار کنید و کار خود را گسترش دهید و در صورتیکه در حین کار سو تفاهمی داشتید می توانید بر اساس مفادی که در قرارداد نوشته شده آن را بدون کدورت فسخ کنید.

اگر قرارداد کار حسابداری تنظیم نشود چه عواقبی دارد

اگر قرارداد فی ما بین اخذ نشود تبعاتی دارد:

1. ممکن است پروژه خوبی باشد اما بدلیل عدم اخذ قرارداد بدون هیچ تعهدی فسخ شود
2. وقتی مشکلاتی در کار بوجود می آید نمی دانید باید به کدام منبع رجوع کنید
3. در صورت بوجود آمدن مشکلات جدی هیچ مدرکی برای دفاع از خود ندارید
4. وظایف طرفین شفاف سازی نشده و قول های روز اول همگی فراموش می شود
5. و…

در قرارداد حسابداری چه نکاتی باید رعایت شود

برای اینکه یک قرارداد حرفه ای تنظیم کنید توصیه می شود موارد زیر را ذکر کنید:

• نام فرد یا شرکت خدمات دهنده و خدمات گیرنده بصورت دقیق مشخص شود
• زمان دقیق ارائه خدمات تعیین شود، مثلا بنویسید از تاریخ 98/04/01 تا 98/12/29 چرا که در حسابداری تاریخ ها بسیار مهم می باشند و سعی کنید قرارداد را از ابتدای سال مالی تا پایان سال مالی تنظیم کنید.
• شرح دقیق وظایف شما به عنوان حسابدار یا مدیر مالی و کارفرما نوشته شود. مثلا: حسابدار موظف است مالیات حقوق را رد کند یا ثبت های مربوط به حقوق و دستمزد را تهیه کند.

نکته : در قراردادها زیاد دیده می شود که نوشته شده کلیه سند های حسابداری به عهده حسابدار است، در اینجا کلمه “ کلیه ثبت ها ” مبهم است و نیاز به شفاف سازی دارد

• در قرارداد دقیقا بنویسید امور مالیاتی از کجا تا کجا از طریق شما پیگیری می شود و در چه مراحلی و چه حالتی شما مسئولیتی ندارید

اینها مواردی بود که حتما باید در قرارداد ذکر کنید و البته یک سری موارد دیگر که چون خیلی جنبه عمومی دارد و در تمام قراردادها دیده می شود اشاره ای نکردیم. در مقالات آتی نکات بیشتر و نمونه قراردادهای واقعی را برای شما قرار می دهیم