استانداردهای حسابداری بخش عمومی (دولتی)
داراییهای ثابت مشهود (استاندارد 5)
آخرین اصلاحات: 1403/09/03
استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره ٥
داراییهای ثابت مشهود
| ردیف | فهرست مندجات | شماره بند |
|---|---|---|
| 0 | هدف | ١ |
| 1 | دامنه کاربرد | ٧ - ٢ |
| 1-1 | داراییهای میراث ملی | ٧ - ٥ |
| 2 | تعاریف | ٨ |
| 3 | شناخت | ١٩ - ٩ |
| 3-1 | داراییهای زیربنایی | ١٥ |
| 3-2 | مخارج بعدی | ١٩ - ١٦ |
| 4 | اندازهگیری در زمان شناخت | ٣٣ - ٢٠ |
| 4-1 | اجزای بهای تمام شده | ٢٨ - ٢٣ |
| 4-2 | اندازهگیری بهای تمام شده | ٣٣ - ٢٩ |
| 5 | اندازهگیری پس از شناخت | ٧٤ - ٣٤ |
| 5-1 | روش بهای تمام شده | ٣٥ |
| 5-2 | روش تجدید ارزیابی | ٤٥ - ٣٦ |
| 5-3 | مازاد تجدید ارزیابی | ٤٩ - ٤٦ |
| 5-4 | استهلاک | ٦٥ - ٥٠ |
| 5-5 | مبلغ استهلاک‌پذیر و دوره استهلاک | ٦٢ - ٥٤ |
| 5-6 | روش استهلاک | ٦٥ - ٦٣ |
| 5-7 | کاهش ارزش | ٧٣ - ٦٦ |
| 5-8 | جبران خسارت | ٧٤ |
| 6 | برکناری دائمی و واگذاری | ٨٠ - ٧٥ |
| 7 | افشا | ٨٦ - ٨١ |
| 8 | تاریخ اجرا | ٨٧ |
هدف
١ . هدف این استاندارد، تجویز نحوه حسابداری داراییهای‌ثابت مشهود است تا استفاده‌کننـدگان صورتهای مالی بتوانند اطلاعات مربوط به سرمایه گذاری واحد گزارشگر در این داراییها و تغییرات آن را تشخیص دهند. موضوعات اصلی در حسابداری داراییهـای ثابـت مشـهود عبارت از شناخت دارایی، تعیین مبلغ دفتری آن و شناخت هزینه استهلاک و زیان کـاهش ارزش دارایی است.
دامنه کاربرد
٢ . این استاندارد باید برای حسابداری تمام داراییهای ثابت مشهود بکار گرفته شود، مگر این که:
الف. به موجب استانداردي دیگر، نحوه حسابداري متفاوتی مجاز یا الزامی شده باشد؛
ب . داراییهای مورد نظر، مرتبط با میراث ملی باشد. با این وجود، الزامات افشای منـدرج در بندهای ٨١، ٨٢ و ٨٥ در مورد داراییهای میراث ملی شناسایی شده کاربرد دارد.
٣ . این استاندارد برای موارد زیر کاربرد ندارد:
الف. داراییهای زیستی مولد مرتبط با فعالیتهای کشاورزی؛
ب . حق امتیاز معادن، ذخایر مواد معدنی مانند نفت و گاز طبیعی و منـابع مشـابهی کـه احیا شونده نیست.
با این حال، این استاندارد برای داراییهای ثابت مشهود مورد استفاده در توسعه یا نگهداری داراییهای مندرج در بندهای ” الف“ و ” ب“ کاربرد دارد.
٤ . سایر استانداردها ممکن است شناخت یک دارایـی ثابـت مشـهود را برمبنـای رویکـردی متفاوت با این استاندارد الزامی نماید. برای مثال اسـتاندارد حسـابداری اجـاره هـا، واحـد گزارشگر را ملزم می کند که شناخت یک دارایی ثابت مشهود مورد اجاره را برمبنای انتقال مخاطرات و مزایا ارزیابی کند. با این حال در چنین مواردی سایر جنبه های حسابداری این داراییها ازجمله استهلاک، توسط این استاندارد مقرر شده است.
داراییهای میراث ملی
٥ . این استاندارد واحد گزارشگر را به شناسایی داراییهای میراث ملی کـه بـه نحـوی متفـاوت تعریف و معیارهای شناخت داراییهای ثابت مشهود را احراز می کند، ملزم نمی‌نماید. چنانچه واحـد گزارشگر داراییهای میراث ملی را شناسایی کند، باید الزامات افشای این استاندارد را بکار گیرد، اما ملزم به رعایت الزامات اندازهگیری این استاندارد نیست.
٦ . برخی داراییها به دلیل اهمیت فرهنگی، محیطی یا تاریخی آنها به عنوان دارایی میـراث ملـی شناخته می شوند. از جمله این داراییها می توان به بناها و آثار تاریخی، اماکن باستانی، مناطق حفاظت شده و آثار هنری اشاره کرد. اغلب، داراییهای میراث ملی دارای ویژگیهای خاصـی از جمله موارد زیر هستند:
الف. احتمال نمی‌رود که ارزش فرهنگی، محیطی، آموزشی و تاریخی آنها را بتوان صرفا در قالب مبالغ پولی مبتنی بر قیمت بازار بیان کرد؛
ب . اغلب برای فروش آنها، محدودیتها یا ممنوعیتهای شدید قانونی یا کیفری وجود دارد؛
پ . اغلب آنها قابلیت جایگزینی ندارند و امکان دارد ارزش آنها طی زمان افزایش یابد؛ حتی اگر کیفیت فیزیکی آنها کاهش یافته باشد؛
ت . برآورد عمر مفید آنهاغالبا دشوار است؛ و
ث . به ندرت با هدف ایجاد جریانهای نقدی ورودی نگهداری می‌شوند.
٧. برخی داراییهای میراث ملی دارای منافع اقتصادی یا توان خدمت رسانی آتی نیـز هسـتند. برای مثال، یک بنای تاریخی که به عنوان دفتر اداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در چنـین مواردی می توان آنها را برمبنایی مشابه با سایر اقلام داراییهای ثابـت مشـهود شناسـایی و اندازهگیری کرد.
تعاریف
٨ . اصطلاحات ذیل در این استاندارد با معانی مشخص زیر بکار رفته است :
•ارزش اقتصادی : ارزش فعلی خالص جریانهاي نقدي آتی یا خالص ارزش خدمات ناشـی از کاربرد مستمر دارایـی ازجملـه جریانهـای نقـدی ناشـی از واگـذاری نهـایی آن یـا مبلـغ مورد انتظار برای تسویه یک بدهی.
•ارزش باقیمانده : مبلغ برآوردی که واحد گزارشگر در حال حاضر مـی توانـد از واگـذاری دارایی پس از کسر مخارج برآوردی واگذاری بدست آورد، با این فـرض کـه دارایـی در وضعیت متصور در پایان عمر مفید باشد.
•ارزش منصفانه: مبلغی است که خریـداری مطلـع و مایـل و فروشـنده ای مطلـع و مایـل می توانند در معامله ای حقیقی و در شرایط عادی، یک دارایـی را در ازای مبلـغ مزبـور بـا یکدیگر مبادله کنند.
•استهلاك : تخصیص سیستماتیک مبلغ استهلاكپذیر یک دارایی طی عمر مفید آن.
•خالص ارزش فروش : مبلغ وجه نقد یا معادل آن که از طریق فـروش دارایـی در شـرایط عادي و پس از کسر کلیه هزینه‌هاي مرتبط با فروش حاصل می‌شود.
•دارایی ثابت مشهود: به دارایی مشهودی اطلاق می‌شود که:
الف. به منظور استفاده در تولید یا عرضه کالاها یا خدمات، اجاره بـه دیگـران یـا بـرای مقاصد اداری توسط واحد گزارشگر نگهداری می‌شود؛ و
ب. انتظار می‌رود بیش از یک دوره مالی مورد استفاده قرار گیرد.
•زیان کاهش ارزش : مازاد مبلغ دفتري یک دارایی نسبت به مبلغ بازیافتنی آن.
•طبقه داراییهای ثابت مشهود: گروهی از داراییها که داراي ماهیت یا کارکرد مشابه در عملیات واحـد گزارشگر است و در صورتهای مالی به عنوان یک قلم جداگانه نشان داده می‌شود.
•عمر مفید: عبارت است از :
الف. مدت زمانی‌که انتظار می‌رود دارایی مورد استفاده واحد گزارشگر قرار گیرد؛ یا
ب . تعداد تولید یا واحدهای مقداری مشابه که انتظار مـی رود در فراینـد اسـتفاده از دارایی توسط واحد گزارشگر تحصیل شود.
•مبلغ استهلاك پذیر : بهای تمام شده دارایی یا سایر مبالغ جایگزین بهای تمام شده پـس از کسر ارزش باقیمانده آن.
•مبلغ بازیافتنی: خالص ارزش فروش یا ارزش اقتصادي یک دارایی، هر کـدام کـه بیشـتر است.
•مبلغ دفتری: مبلغی که دارایی پس از کسـر اسـتهلاك انباشـته و کـاهش ارزش انباشـته مربوط، به آن مبلغ در صورت وضعیت مالی منعکس می‌شود.
شناخت
٩ . مخارج مرتبط با یک قلم دارایی ثابت مشهود، تنها زمانی به عنوان دارایی شناسایی می‌شود که:
الف. جریــان منــافع اقتصــادی یـا تــوان خــدمت‌رســانی آتــی مــرتبط بــا دارایــی بــه درون واحـد گزارشگر محتمل باشد، و
ب . بهای تمام شده یا ارزش منصفانه دارایی به گونه‌ای اتکاپذیر قابل اندازه گیری باشد.
١٠ .قطعات یدکی و ابزار تعمیراتی معمولا به عنوان موجودی محسـوب و در زمـان مصـرف به عنوان هزینه شناسـایی مـی شـود. بـا ایـن حـال، قطعـات عمـده آمـاده جـایگزینی، در صورتی که انتظار رود بیش از یک دوره مالی مورد استفاده واحد گزارشگر واقع شود، به عنوان دارایی ثابت مشهود محسوب می شود. همچنین، هرگاه قطعات یدکی و ابزار تعمیراتی را تنها بتوان در ارتباط با یک قلم دارایی ثابت مشهود به کار گرفت این اقلام بـه عنـوان دارایـی ثابت مشهود محسوب و طی مدتی که از عمر مفید دارایی مربوط تجاوز نکند، مستهلک می‌شود.
١١ . این استاندارد معیاری برای تفکیک یا تجمیع اجزای تشکیل دهنده یک قلـم دارایـی ثابـت مشهود، تجویز نمی کند. بنابراین، بکارگیری معیارهای شناخت در وضعیتهای خاص واحد گزارشگر مستلزم انجام قضاوت است. تجمیع اقلام جداگانه کم اهمیت مثل قالبها و ابزارها و اعمال معیارهای فوق نسبت به مجموع ارزش آنها ممکن است مناسب باشد.
١٢ . واحد گزارشگر براساس معیارهای شناخت، تمام مخارج داراییهـای ثابـت مشـهود را در زمـان تحمل ارزیابی می کند. این مخارج شامل مخارج تحمل شده جهت تحصیل یا ساخت داراییهای ثابت مشهود و همچنین مخارج بعدی بابت اضافات، جایگزینی اجزا یا تعمیرات آن، بـه نحـوی که موجب افزایش عمر مفید یا بازدهی آن گردد، می‌باشد.
١٣ .تجهیزات نظامی، معمولا واجد شرایط تعریف داراییهای ثابت مشهود هستند و طبق الزامات ایـن استاندارد، باید به عنوان دارایی شناسایی شوند.
١٤ . داراییهای ثابت مشهود ممکن است برای مقاصد زیست محیطی یا ایمنـی تحصـیل شـود. اگرچه تحصیل این داراییها، منافع اقتصادی یا توان خدمت رسانی آتی هیچ یـک از اقـلام مشخص داراییهای ثابت مشهود موجود را به طور مستقیم افزایش نمـی‌دهـد، امـا ممکـن است برای تحصیل منافع اقتصادی یا توان خـدمت رسـانی آتـی سـایر داراییهـای واحـد گزارشگر ضروری باشد. در این حالت، این داراییها واجد شـرایط شـناخت اسـت، زیـرا تحصیل آن، واحد گزارشگر را قادر می سازد منافع اقتصادی یا توان خدمت رسانی آتی که از داراییهای مربوط کسب می‌کند بیشتر از حالتی باشد که این داراییها تحصیل نشده است. برای مثال، یک بیمارستان ممکن است در اجرای مقررات ایمنی در برابر آتش سوزی، ملزم به نصب دستگاههای جدیدی برای اطفای حریق شود. این دسـتگاهها بـه عنـوان دارایـی شناسایی می‌شود، زیرا اداره بیمارستان بدون آنها ممکن نخواهد بود.
داراییهای زیربنایی
١٥ .داراییهای زیربنایی معمولا دارای ویژگیهای زیر هستند:
الف. موجب تقویت زیرساختهای اقتصادی و تولیدی کشور می‌شوند؛
ب . بخشی از یک سیستم یا شبکه هستند؛
پ . دارای ماهیت خاصی هستند به گونه‌ای که برای آنها موارد استفاده جایگزین وجود ندارد؛
ت . غیرمنقول هستند؛ و
ث . محدودیتهایی در خصوص واگذاری آنها وجود دارد.
داراییهای زیربنایی واجد شرایط تعریف داراییهای ثابت مشهود هستند و بایـد طبـق ایـن استاندارد با آنها برخورد شود. از جمله این داراییهـا مـی تـوان بـه شـبکه راههـا، آب و فاضلاب، تأمین برق و نیرو و ارتباطات اشاره کرد.
مخارج بعدی
١٦ . مخارج بعدی مرتبط با دارایی ثابت مشهود تنها زمانی به مبلغ دفتری دارایی اضافه می‌شود که مخارج انجام شده موجب بهبود وضعیت دارایـی در مقایسـه بـا اسـتاندارد عملکـرد ارزیابی شده اولیه آن گردد، به‌گونه ای که شواهد کـافی مبنـی بـر وقـوع جریـان منـافع اقتصادی یا توان خدمت رسانی آتی ناشی از این مخارج به درون واحد گزارشـگر وجـود داشته باشد.
١٧ . براساس معیارهای شناخت مندرج در بند ٩، مخارج روزمره تعمیر و نگهداری داراییهـای ثابت مشهود که به منظور حفظ وضعیت دارایی در مقایسه با استاندارد عملکرد ارزیابی شده اولیه آن انجام می‌شود، معمولا در زمان وقوع، به عنوان هزینه شناسایی می‌گردد. برای مثـال، مخارج نگهداری یا بازدید کلی و لکه گیری جاده هامعمولاً به این دلیل که موجب حفظ و نه افزایش استاندارد عملکرد ارزیابی شده اولیه دارایی می‌گردد، هزینه محسوب می‌شود.
١٨ . اجزای عمده برخی از اقلام دارایی ثابت مشهود ممکن است مستلزم جایگزینی در فواصل منظم باشد. برای نمونه، ممکن است اجزای یک هواپیما از قبیل صندلیها در طول عمر مفید هواپیما چندین بار نیاز به جایگزینی داشـته باشـد. همچنـین ممکـن اسـت برخـی اجـزای ساختمان از قبیل دیوارهای آن مستلزم جـایگزینی در دوره بلندمـدت تـری باشـد. واحـد گزارشگر مخارج اجزای جایگزین شده چنین داراییهای ثابتی را در زمان تحمل، چنانچـه حائز معیارهای شناخت طبق بند ٩ باشد، در مبلغ دفتری دارایی مربوط منظور می کند. مبلغ دفتری قبلی اجزای جایگزین شده از حسابها حذف می‌شود.
١٩ . در پاره ای موارد، ادامه کارکرد یک قلم دارایی ثابت مشهود (مانند هواپیما) ممکـن اسـت مستلزم انجام بازرسیهای عمده به منظور رفع نواقص باشد اعم از اینکه نیاز به جـایگزینی قطعات باشد یا نباشد. به شرط احراز معیارهای شناخت، مخارج هر بازرسی عمده در زمـان انجام آن به مبلغ دفتری دارایی منظور می شود. هرگونـه مبلـغ دفتـری باقیمانـده از بابـت مخارج بازرسی قبلی (جدای از قطعات) از حسابها حذف می‌شود.
اندازهگیری در زمان شناخت
٢٠ . یک قلم دارایی ثابت مشهود که واجد شرایط شناخت به عنوان دارایی باشد، باید به بهای تمـام شده اندازه گیری شود.
٢١ . در مــواردي کــه یــک دارایــی از طریــق عملیــات غیرمبادلــه‌ای تحصــیل مــی‌شــود، بایــد به ارزش منصفانه در تاریخ تحصیل اندازه گیری شود.
٢٢ . ممکن است یک قلم دارایی ثابت مشهود از طریق عملیات غیرمبادله ای (موضوع استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره ٣ با عنوان درآمد حاصل از عملیات غیرمبادله ای) تحصـیل شود. برای نمونه، ممکن است زمینی بدون دریافت مابه ازا یا مابه ازای ناچیز جهت احداث پارک یا جاده به واحـد گزارشگر اهدا شود. در این شرایط، بهای تمام شـده دارایـی مـذکور معادل ارزش منصفانه آن در تاریخ تحصیل است.
اجزای بهای تمام شده
٢٣ . بهای تمام شده یک قلم دارایی ثابت مشهود شامل موارد زیر است:
الف. قیمت خرید، شامل عوارض گمرکی و مالیاتهای غیر قابل اسـترداد خریـد، پـس از کسر تخفیفات تجاری؛
ب . هرگونه مخارج مرتبط که برای رساندن دارایی به وضعیت قابل‌بهره‌برداری تحمل می‌شود؛ و
پ . برآورد اولیه مخارج پیاده سازی و برچیدن دارایـ ی و بازسـازی محـل آن از بابـت تعهدی که در زمان تحصیل دارایی یا در نتیجـه اسـتفاده از دارایـی خـاص بـرای مقاصدی غیر از تولید کالا (برای مثال بازسازی زمین مورد استفاده جهت اسـتخراج مواد معدنی به حالت اولیه در پایان فعالیت) طی آن دوره، تقبل می شود. با توجه به اینکه چنین مخارجی در آینده واقع می شـود، تعهـد مـرتبط بـا آن بایـد براسـاس ارزش فعلی مخارج در زمان تحصیل دارایی شناسایی شود.
٢٤ . موارد زیر نمونه‌هایی از مخارجی است که قابل انتساب به دارایی است:
الف. هزینه حقوق و مزایای کارکنانی که بطور مستقیم در ساخت دارایی ثابـت مشـهود مشارکت داشته‌اند؛
ب . مخارج آماده‌سازی محل نصب؛
پ . مخارج حمل و نقل اولیه؛
ت . مخارج نصب و مونتاژ؛
ث . مخارج تولید آزمایشی دارایی، پس از کسر خالص عواید حاصل از فـروش اقـلام تولید شده (نظیرنمونه‌های تولید شده هنگام آزمایش تجهیزات)؛
ج . حق‌الزحمه خدمات فنی و حرفه‌ای؛ و
چ . مخارج سربار عمومی مرتبط با رساندن دارایی به وضعیت قابل بهره بـرداری ماننـد حقوق مدیر پروژه‌های سرمایه‌ای.
٢٥ . موارد زیر نمونه مخارجی است که در بهای تمام شده داراییهای ثابت مشهود منظور نمی‌شود:
الف. مخارج مراسم افتتاح؛
ب . مخارج معرفی کالا یا خدمات جدید(شامل مخارج تبلیغات و آگهی)؛
پ . مخارج آموزش کارکنان در شروع فعالیت؛
ت . مخارج اداری؛ و
ث . سایر مخارج سربار عمومی غیرمرتبط با رساندن دارایی به وضعیت قابل بهره‌برداری.
٢٦ . شناسایی مخارج در مبلغ دفتری دارایی ثابت مشهود زمانی متوقف می شود که دارایی بـه وضعیت و شرایط لازم برای بهره برداری رسیده باشد. بنابراین مخارج تحمل شده از بابت استفاده یا جابجایی یک دارایی ثابت مشهود به مبلغ دفتری آن افزوده نمی‌شود. نمونه ایـن مخارج به‌شرح مندرج در صفحه بعد است:
الف. مخارج تحمل شده برای یک دارایی ثابت مشهود کـه علیـرغم آمـاده بـودن بـرای بهره برداری، هنوز مورد استفاده قرار نگرفته است یا در سطحی پایین تـر از ظرفیـت کامل فعالیت می‌کند؛
ب . زیانهای عملیاتی اولیه که قبل از رسیدن به سطح عملکرد برنامه‌ریزی شـده دارایـی تحمل می‌گردد؛ و
پ . مخارج جابجایی یا تجدید سازمان تمام یا بخشی از عملیات واحد گزارشگر.
٢٧ . برخی عملیات در رابطه با ساخت یا توسعه یک دارایی ثابت مشهود صورت می‌گیرد، امـا برای رساندن آن به وضعیت قابل بهره برداری ضروری نیست. این عملیات متفرقـه ممکـن است قبل از فعالیتهای دوره ساخت یا توسعه یا حین انجام آنها صورت گیرد. بـه عنـوان مثال، ممکن است قبل از شروع عملیات ساختمانی، از محوطه به عنوان پارکینـگ جهـت کسب درآمد استفاده شود. از آنجا که انجام چنـین عملیـاتی بـرای رسـاندن دارایـی بـه وضعیت قابل بهره برداری ضروری نیست، درآمد و هزینه مربوط به آن در صورت تغییرات در وضعیت مالی، شناسایی و در سرفصلهای درآمد و هزینه مربوط منعکس می‌شود.
٢٨ . در تعیین بهای تمام شده داراییهایی که توسط واحـد گزارشگر سـاخته مـی شـود، همـان قواعدی بکارگرفته می شود که در رابطه با داراییهای تحصیل شده اعمال می گـردد. هرگـاه واحد گزارشگر یکی از داراییهایی را که در روال عادی عملیات تولید می‌کنـد، بـه‌عنـوان دارایی ثابت مشهود مورد استفاده قرار دهد، بهای تمام شده آن‌معمولاً مشابه بهـای تمـام شده داراییهای تولید شده جهت فروش ، محاسبه می شود (به استاندارد حسـابداری بخـش عمومی شماره ٦ با عنوان موجودیها مراجعه شود). به گونـه ای مشـابه ، مخـارج غیرعـادی مربوط به مواد، دستمزد و سایر منابع تلف شده که در رابطه با ساخت یک دارایی توسـط واحـد گزارشگر تحمل می‌شود، قابل احتساب در بهای تمام شده آن دارایی نخواهد بـود. در ارتباط با احتساب مخارج تأمین مالی در بهای تمام شده داراییهای ثابت مشهود ساخته شده توسط واحـد گزارشگر، معیارهای مربوط در استاندارد حسـابداری بخـش عمـومی شماره ٩ با عنوان مخارج تأمین مالی بیان شده است.
اندازهگیری بهای تمام شده
٢٩ . بهای تمام شده دارایی ثابت مشهود معادل قیمت نقدی و در مورد اقلام مورد اشاره در بند ٢١، ارزش منصفانه آن در تاریخ شناخت است. چنانچه مابه ازای یک قلـم دارایـی ثابـت مشهود در مدتی بیش از شرایط معمول خرید اعتباری پرداخت شود، تفـاوت بـین قیمـت نقدی و مجموع مبالغ پرداختی طی دوره اعتبار به عنـوان هزینـه تـأمین مـالی شناسـایی می شود، مگر این که چنین هزینه ای، براساس الزامات استاندارد حسابداری بخش عمـومی شماره ٩ به حساب دارایی منظور شود.
٣٠ . یک یا چند دارایی ثابت مشهود ممکن است در معاوضه با دارایی یا داراییهای غیرپولی، یا ترکیبی از داراییهای پولی و غیرپولی تحصیل شود. مطالب زیر به معاوضـه یـک دارایـی غیرپولی با دارایی غیرپولی دیگر اشاره دارد، اما در مورد سایر معاوضه ها نیز کاربرد دارد. بهای تمام شده چنین داراییهای ثابت مشهودی به ارزش منصفانه اندازهگیری می‌شود مگـر اینکه معاوضه فاقد محتوای تجاری باشد یا ارزش منصفانه دارایی تحصیل شـده و ارزش منصفانه دارایی واگذار شده به گونه ای اتکاپذیر قابل اندازه گیری نباشـد. چنانچـه دارایـی تحصیل شده به ارزش منصفانه اندازهگیری نشود، بهای تمام شده آن براساس مبلغ دفتـری دارایی واگذار شده اندازهگیری می‌شود.
٣١ . واحد گزارشگر با توجـه بـه میـزان تغییـرات مـورد انتظـار جریانهـا ی نقـدی یـا تـوان خدمت رسانی آتی در نتیجه معاوضه داراییها، محتوای تجاری معاوضه را ارزیابی می کنـد. درصورت تحقق شرایط زیر، معاوضه محتوای تجاری دارد:
الف. وضعیت (ریسک، زمان بندی و مبلغ) جریانهای نقدی یا توان خدمت رسانی دارایـی تحصیل شده با وضعیت جریانهای نقدی یا توان خدمت رسانی دارایی واگذار شـده متفاوت باشد؛ یا
ب . ارزش اقتصادی بخشی از عملیات واحـد گزارشگر، در نتیجه ایـن معاوضـه تغییـر یابد؛ و
پ . تفاوت بیان شده در بندهای (الف) یـا (ب) نسـبت بـه ارزش منصـفانه داراییهـای معاوضه شده بااهمیت باشد.
برای ارزیابی محتوای تجاری معاوضه، ارزش اقتصادی بخشی از عملیات واحد گزارشگر که متأثر از معاوضه است، باید منعکس‌کننده خالص جریانهای نقدی باشد.
٣٢ . ارزش منصفانه دارایی ثابت مشهودی که در بازار، معاملات مشابهی برای آن وجود ندارد، در صورتی به گونه ای اتکاپذیر قابل اندازه گیری است که (الف) دامنه تغییرات برآوردهـای منطقی ارزش منصفانه آن دارایی قابل توجه نباشد یا (ب ) احتمالات مربوط به برآوردهای مختلف در این دامنه را بتوان به گونه ای منطقی ارزیابی و در برآورد ارزش منصفانه مـورد استفاده قرار داد. چنانچه واحـد گزارشگر بتواند ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده یا دارایی واگذار شده را بـه‌گونـه‌ای اتکـاپـذیر تعیـین کنـد، ارزش منصـفانه دارایـی واگـذار شـده، با در نظر گرفتن مبلغ وجه نقد یا معادل نقد انتقال یافته، برای انـدازه‌گیـری بهـای تمـام شـده دارایی تحصیل شده بکار می‌رود، مگر اینکه ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده معتبرتر باشد.
٣٣ . بهای تمام شده داراییهایی که در چارچوب قراردادهای اجاره سرمایه‌ای تحصیل می‌شـود، به‌موجب استاندارد حسابداری شماره ٢١ با عنوان حسابداري اجارهها تعیین می‌گردد.
اندازه گیری پس از شناخت
٣٤ . واحد گزارشگر باید یکی از دو روش ” بهای تمـام شـده“ یـا ” تجدیـد ارزیـابی“ را بـه عنـوان رویـه حسابداری خود انتخاب کند و آن را در مورد تمام اقلام یک طبقه دارایی ثابت مشهود به کار گیرد.
روش بهای تمام شده
٣٥ . دارایی ثابت مشهود پس از شناخت باید به مبلغ دفتري یعنی بهـاي تمـام شـده پـس از کسـر استهلاك انباشته و کاهش ارزش انباشته، منعکس شود.
روش تجدید ارزیابی
٣٦ . پس از شناخت دارایی ثابت مشهود، چنانچه ارزش منصفانه به گونه ای اتکاپذیر قابل اندازه گیری باشد، باید آن را به مبلغ تجدید ارزیابی یعنی ارزش منصفانه در تاریخ تجدیـد ارزیـابی پـس از کسر استهلاك انباشته و کاهش ارزش انباشته بعد از تجدید ارزیابی، ارائه کرد. تجدید ارزیـابی باید در فواصل زمانی منظم انجام شود تا اطمینان حاصـل گـردد مبلـغ دفتـري دارایـی تفـاوت با اهمیتی با ارزش منصفانه آن در تـاریخ گزارشـگري نـدارد. پـس از انجـام تجدیـد ارزیـابی، استهلاك انباشته قبلی حذف و مبلغ تجدید ارزیابی، از هر نظر جـایگزین ناخـالص مبلـغ دفتـری قبلی آن دارایی خواهد شد.
٣٧ .ارزش منصفانه داراییهای ثابت مشهود معمولا براساس ارزش بازار آنها تعیین مـی‌گـردد. ایـن ارزش براساس شواهد بازار و توسط ارزیابان با صلاحیت حرفه‌ای تعیین مـی‌شـود. در مـورد زمین و ساختمان ارزش بازار دارایی با توجه به کاربرد فعلی آن تعیین می شود به شرط اینکـه دارایی در همان رشته فعالیت یا رشته فعالیت مشابه به طور مستمر مورد استفاده قرار گیرد.
٣٨ . چنانچه به دلیل ماهیت تخصصی برخی داراییهای ثابت مشهود و نیز این امر که اقلام مذکور عمدتاً به صورت بخشی از یک واحـد گزارشگر فعال و نه به صـورت جداگانـه، فروختـه می شود، شواهدی درخصوص ارزش بازار آنها وجـود نداشـته باشـد، آن اقـلام بـه بهـای جایگزینی مستهلک شده، ارزیابی می شود. برای مثال می توان به زمین و سـاختمانهای دارای استفاده خاص مثل پالایشگاهها، نیروگاهها، تأسیسات بندری و اراضی زیر سد اشاره کرد.
٣٩ . بهای جایگزینی مستهلک شده یک ساختمان متشکل از ارزش بازار زمین مربوط بـا توجـه بـه استفاده فعلی آن و همچنین بهای جایگزینی مستهلک شده برآوردی بنای آن است. برای تعیـین بهای جایگزینی مستهلک شده بنا باید بهای جایگزینی یک بنـای جدیدالاحـداث مشـابه را از بابت عمر مفید ساختمان، شرایط و فرسودگی آن و سایر عوامل محیطی کاهش داد.
٤٠ . تناوب تجدید ارزیابی به تغییرات ارزش منصفانه داراییهای تجدید ارزیابی شـده بسـتگی دارد. چنانچه ارزش منصفانه داراییهای تجدید ارزیابی شده، تفاوت بـا اهمیتـی بـا مبلـغ دفتری آن داشته باشد، تجدید ارزیابی بعدی ضرورت دارد.
٤١ . هرگاه یک قلم از داراییهای ثابت مشهود تجدید ارزیابی شود، تجدید ارزیابی تمام اقلام طبقه‌ای که دارایی مزبور به آن تعلق دارد، الزامی است.
٤٢ . یک طبقه دارایی ثابت مشهود، گروهی از داراییها با ماهیـت و کـاربرد مشـابه در عملیـات واحـد گزارشگر است. نمونه‌هایی از طبقات داراییهای ثابت مشهود به‌شرح زیر است:
الف. زمین؛
ب . ساختمان؛
پ . ماشین‌آلات و تجهیزات؛
ت . کشتی؛
ث . هواپیما؛
ج . وسایل نقلیه؛
چ . اثاثـه و منصوبات؛
ح . تأسیسات؛
خ . جاده‌ها؛
ﺩ. شبکه‌های توزیع و انتقال برق؛
ذ . تجهیزات نظامی؛
ر . دکلهای نفتی؛ و
ز . سدها.
٤٣ . تجدید ارزیابی همزمان اقلام یک طبقه دارایی ثابت مشهود، به آن دلیل ضرورت دارد کـه از ارزیابی اختیاری داراییها و گزارش آنها در صورتهای مالی که منجر بـه اخـتلاط بهـای تمام شده تاریخی و ارزشهای منصفانه در تاریخهای متفـاوت مـی‌شـود، اجتنـاب گـردد. با این‌حال، یک طبقه از داراییها را به شرطی می توان بطور چرخشی تجدید ارزیـابی کـرد که تجدید ارزیابی آن طبقه از داراییها طی یک دوره کوتاه، کامل و به روز شود.
تجدید ارزیابی داراییهای ثابت مشهود، باید توسط ارزیابان مستقل و دارای صـلاحیت حرفـه ای، انجام شود.
٤٥ . از آنجا که مبالغ دفتری داراییهای ثابت مشهودی که به مبلغ تجدیـد ارزیـابی در صـورت وضعیت مالی نمایش می‌یابد، مبتنی بر معاملات واقعی واحــد گزارشـگر نیسـت، اعتبـار صورتهای مالی به این امر بستگی دارد که ارزیاب مربوط تا چه حد در زمینه ارزیابی طبقه دارایی ثابت مشهود موردنظر دارای صلاحیت و تجربه است. بدین لحاظ ایـن اسـتاندارد مقرر می دارد که ارزیابی داراییها توسط ارزیابان مستقل و دارای صلاحیت حرفه ای انجـام شود. با این حال و با توجه به اینکه معتبر بـودن نتـایج ارزیـابی مـدنظر اسـت، چنانچـه واحـد گزارشگر ارزیابان با صلاحیتی در استخدام خـود داشـته باشـد، اسـتفاده از ایـن ارزیابان به شرط آنکه نتایج کار آنها مورد تأیید ارزیابان مستقل قرار گیرد بلامانع خواهـد بود.
مازاد تجدید ارزیابی
٤٦ . افزایش مبلغ دفتری یک دارایی ثابت مشهود درنتیجه تجدید ارزیابی آن مستقیما تحت عنوان مازاد تجدید ارزیابی ثبت و در صـورت وضـعیت مـالی بـه عنـوان بخشـی از ارزش خـالص طبقه بندی می شود. هرگاه افزایش مزبور عکس یک کاهش قبلـی ناشـی از تجدیـد ارزیـابی باشد که به عنوان هزینه شناسایی گردیده است ، دراین صورت، این افزایش تا میـزان هزینـه قبلی شناسایی شده در رابطه با همان دارایی باید به عنوان درآمد دوره شناسایی شود.
٤٧ . کاهش مبلغ دفتری یک دارایی ثابت مشهود درنتیجه تجدید ارزیابی آن به عنوان هزینـه شناسایی می شود. هرگاه کاهش مزبور عکس یک افزایش قبلی ناشی از تجدید ارزیـابی باشد که به حساب مازاد تجدید ارزیابی منظور شده است ، دراین صورت، این کاهش باید تا میزان مازاد تجدید ارزیابی مربوط به همان دارایی به بدهکار حسـاب مـازاد تجدیـد ارزیابی منظور گردد و باقیمانده به عنوان هزینه شناسایی شود.
٤٨ . مازاد تجدید ارزیابی منعکس شده در بخش ارزش خالص، باید در زمان برکنـاری دائمـی یـا واگذاري دارایی مربوط یا متناسب با استفاده از آن توسط واحد گزارشگر، به مازاد (کسـری) انباشته منتقل شود.
٤٩ . مازاد تجدید ارزیابی در صورت وضعیت مالی به عنوان بخشی از ارزش خالص مـنعکس می گردد. در مواردی که مازاد تجدیـد ارزیـابی متناسـب بـا اسـتفاده از دارایـی توسـط واحد گزارشگر به حساب مازاد (کسری) انباشته منتقل می‌شود، مبلغ مـازاد قابـل انتقـال معادل تفاوت بین استهلاک مبتنی بر مبلغ تجدید ارزیابی دارایی و استهلاک مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی آن است.
استهلاك
٥٠ . چنانچه بهای تمام شده هر جزء یک دارایی ثابت مشهود در مقایسه با کل بهای تمـام شـده آن دارایی با اهمیت و عمر مفید یا الگوی کسب منافع اقتصادی یا توان خدمت رسانی آن متفاوت از سایر اجزای با اهمیت باشد، آن جزء باید بطور جداگانه مستهلک شود.
٥١ . در مواردی که واحد گزارشگر برخی از اجزای یک دارایی ثابت مشهود را بطور جداگانـه مستهلک می کند، باقیمانده آن دارایی را نیز به طور جداگانه مستهلک می نمایـد. باقیمانـده دارایی شامل اجزایی است که بطور جداگانه با اهمیت نیست. برای مثال آسفالت، کانالهـا، پیاده روها، پل ها و تاسیسات روشنایی مورد استفاده در یک سیستم جاده را می‌توان به طور جداگانه مستهلک و مابقی آن را نیز به طور جداگانه مستهلک کرد.
٥٢ . مبلغ استهلاك هر دوره باید در صورت تغییرات در وضعیت مالی منعکس شـود مگـر اینکـه در مبلغ دفتری دارایی دیگری منظور گردد.
٥٣ . استهلاک دوره‌معمولا در صورت تغییرات در وضعیت مالی منعکس می شود. بااین حـال در برخی شرایط ، منافع اقتصادی یا توان خدمت رسانی آتی دارایی صـرف تولیـد سـایر داراییهای واحد گزارشگر می گردد. در این حالت ، استهلاک ، بخشی از بهای تمام شـده دارایی دیگر را تشکیل می دهد و در مبلغ دفتری آن منظور می شود. برای مثال ، استهلاک ماشین آلات و تجهیزات بکار گرفته شده در احداث یک سد در بهای تمام شده آن منظور می گردد. به گونه ای مشابه ، استهلاک داراییهای ثابت مشهود مورد اسـتفاده در فعالیتهـای توسعه ممکن است طبق استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره ٧ با عنوان داراییهـاي نامشهود منظور شود.
مبلغ استهلاك پذیر و دوره استهلاك
٥٤ . مبلغ استهلاكپذیر یک دارایی باید برمبنایی سیستماتیک طی عمر مفید آن تخصیص یابد.
٥٥ . ارزش باقیمانده و عمر مفید یک دارایی باید حداقل در پایـان هـر دوره مـالی بـازنگری شـود. چنانچه تفاوت قابل ملاحظه ای بین پیش بینی های فعلی و برآورد های قبلی وجود داشـته باشـد، این تغییرات باید به عنوان تغییر در برآورد حسابداری محسوب و طبـق اسـتاندارد حسـابداري بخش عمومی شماره ١٠ با عنـوان رویـه هـای حسـابداری، تغییـر در برآوردهـای حسـابداری و اشتباهات شناسایی شود.
٥٦ . استهلاک دارایی تا زمانی شناسایی می شود که ارزش باقیمانده از مبلغ دفتری کمتر باشـد، حتی اگر ارزش منصفانه دارایی بیش از مبلغ دفتری آن باشد. تعمیـر و نگهـداری دارایـی ضرورت استهلاک آن را نفی نمی‌کند.
٥٧ . مبلغ استهلاک پذیر دارایی، پس از کسر ارزش باقیمانده آن تعیین می شـود. در عمـل، ارزش باقیمانده دارایی اغلب ناچیز است و لذا در محاسبه مبلغ استهلاک‌پذیر با اهمیت نیست.
٥٨ . استهلاک دارایی از زمان آماده شدن آن برای استفاده، یعنی زمانی که دارایی در مکـان و شـرایط لازم برای بهره‌برداری است، شروع می‌شود و تا تاریخ برکناری آن ادامـه مـی‌یابـد. بنـابراین در زمانی که دارایی بلااستفاده یا غیرفعال گردد و یا برای واگذاری نگهـداری شـود، اسـتهلاک آن متوقف نمی شود مگر که‌این کاملا مستهلک شده باشد. با این حال، براساس روشـهای اسـتهلاک مبتنی بر کارکرد، در صورتی که تولیدی وجود نداشته باشد، هزینه استهلاک می‌تواند صفر باشد.
٥٩ . منافع اقتصادی یا توان خدمت رسانی آتی یک دارایـی‌عمـدتاً از طریـق اسـتفاده از آن دارایـی به مصرف می رسد. با این حال، سایر عوامل مانند نابابی فنی ، فرسودگی و خرابی دارایی در زمانی که دارایی بلااستفاده می ماند، اغلب منجر به کاهش منافع اقتصادی یا توان خدمت رسـانی مـورد انتظار از دارایی می‌گردد. درنتیجه کلیه عوامل زیر در تعیین عمر مفید دارایی مدنظر قرار می‌گیرد:
الف. استفاده مورد انتظار واحـد گزارشگر از دارایی (میزان استفاده باتوجه به ظرفیت یـا میزان تولید فیزیکی مورد انتظار آن تعیین می‌گردد)؛
ب . فرسودگی و خرابی مورد انتظار که به عوامل عملیاتی از قبیل تعداد نوبتهای کـاری که طی آن دارایی مورد استفاده قرار می گیرد، برنامه تعمیرات و نگهداری دارایـی و مراقبت و نگهداری از دارایی در زمانی که بلااستفاده است، بستگی دارد؛
پ . نابابی فنی ناشی از تغییرات یا بهبود تولید یا تغییر در تقاضای بازار برای محصولات و خدمات تولید شده به‌وسیله آن دارایی؛ و
ﺕ. محدودیتهای قانونی یا محدودیتهای مشابه در مورد استفاده از دارایی از قبیل وجود تاریخ انقضا در اجاره سرمایه‌ای.
٦٠. عمر مفید یک دارایی برحسب استفاده مورد انتظار واحــد گزارشـگر از دارایـی تعریـف می شود. خط مشی مدیریت دارایی در واحـد گزارشگر ممکـن اسـت متضـمن واگـذاری دارایی پس از مدتی معین یا پس از مصرف بخش مشخصی از منـافع اقتصـادی یـا تـوان خدمت رسانی آتی آن باشد. بنابراین عمر مفید یک دارایی ممکـن اسـت کوتـاهتر از عمـر اقتصادی آن باشد. برآورد عمر مفید دارایی موضوعی قضاوتی است که‌عمدتاً مبتنی بر تجربـه واحـد گزارشگر در مورد داراییهای مشابه می‌باشد.
٦١ . زمین و ساختمان ، داراییهای مجزا هسـتند و حتـی اگـر بـاهم تحصـیل شـوند، جداگانـه به حساب گرفته می شوند . زمین به استثنای مواردی نظیر معادن و محلهای دفن زباله‌معمولاً عمر نامحدود دارد و لذا مستهلک نمی شود. ساختمان عمر محدود دارد و بنابراین دارایـی استهلاک پذیر است. افزایش در ارزش زمینی که ساختمان در آن بنا شده اسـت بـر مبلـغ استهلاک‌پذیر ساختمان اثر نمی‌گذارد.
٦٢ . مخارج برچیدن مستحدثات قبلی، پاکسازی و بازسازی زمین در طول دوره ای که منافع یا توان خدمت‌رسانی از آن مخارج عاید می شود، مستهلک می‌گردد. لیکن مخارج آماده‌سازی زمین که دارای عمر نامعین باشد به بهای تمام شده آن منظور می شود. در برخـی مـوارد، زمین ممکن است دارای عمر محدود باشـد. درایـن مـوارد زمـین بایـد بـه روشـی کـه منعکس‌کننده منافع یا توان خدمت‌رسانی حاصل از آن است، مستهلک شود.
روش استهلاك
٦٣ . روش استهلاك مورد استفاده، باید مـنعکس کننـده الگـوی مصـرف منـافع اقتصـادی یـا تـوان خدمت‌رسانی آتی مورد انتظار دارایی توسط واحـد گزارشگر باشد.
٦٤ . روش استهلاك مورد استفاده براي دارایی باید حداقل در پایان هر دوره مـالی بـازنگری شـود. در صورت تغییر قابل ملاحظه در الگوی مصرف منافع اقتصادی یا توان خدمت رسانی آتی دارایی مربوط ، جهت انعکاس الگوی جدید، روش استهلاك باید تغییر یابد. چنین تغییري باید بـه عنـوان تغییر در برآورد حسابداری محسوب و طبق اسـتاندارد حسـابداری بخـش عمـومی شـماره ١٠ شناسایی شود.
٦٥ . جهت تخصیص سیستماتیک مبلغ استهلاک‌پذیر یک دارایی طی عمر مفید آن می‌تـوان روشـهای متفاوتی را به کار گرفت. این روشها شامل خط مستقیم ، نزولی و تعداد تولید یا کارکرد اسـت. در روش خط مستقیم، مبلغ استهلاک دارایی طی عمر مفید آن، ثابت است. در روش نزولـی ، مبلـغ استهلاک طی عمر مفید آن سال به سال کاهش مـی یابـد. در روش تعـداد تولیـد یـا کـارکرد، استهلاک برمبنای تولید یا کارکرد مورد انتظار دارایی محاسبه مـی شـود. روش اسـتهلاک مـورد استفاده برای هر دارایی براساس الگوی مصرف منافع اقتصادی یا توان خـدمت رسـانی آتـی آن دارایی انتخاب می‌شود و به‌طور یکنواخت از دوره‌ای به دوره دیگر اعمال می‌گردد مگر آنکـه در الگوی مصرف منافع اقتصادی یا توان خدمت‌رسانی آتی دارایی تغییری به‌وجود آید.
کاهش ارزش
٦٦ . مبلغ دفتری یک قلم دارایی ثابت مشهود باید به طور ادواری بررسی شود. هرگـاه کاهشـی در ارزش یک دارایی مشاهده شود و بازیافت بخشی از مبلغ دفتری آن غیرممکن بـه نظـر رسـد، مبلغ کاهش باید به عنوان هزینه دوره شناسایی و مبلغ دفتری دارایی از طریق ایجاد یک حساب کاهنده، به مبلغ بازیافتنی برآوردی کاهش داده شود، مگـر آنکـه کـاهش مزبـور عکـس یـک افزایش قبلی ناشی از تجدید ارزیابی باشد، در این صورت این کاهش بایـد بـه حسـاب مـازاد تجدید ارزیابی منظور و در بخش ارزش خالص منعکس شود.
٦٧ . بهای تمام شده یا مبلغ تجدیدارزیابی یک دارایی معمولا به طور سیستماتیک طی عمـر مفیـد آن بازیافت می‌شود اما در شرایطی ممکن است میزان منافع اقتصادی یا تـوان خـدمت‌رسـانی آتی از یک قلم دارایی ثابت مشهود کاهش یابد، به گونه ای که مبلغ بازیافتنی دارایـی از مبلـغ دفتری آن کمتر شود. شرایطی که به تنهایی یا در مجموع، در صورت تداوم طـی چنـد سـال متوالی می‌تواند منجر به لزوم بررسی امکان کاهش در ارزش دارایی گردد به شرح زیر است:
الف. خسارت فیزیکی؛
ب . بلااستفاده ماندن دارایی؛
پ . کاهش خالص ارزش فروش دارایی به مبلغی کمتر از مبلغ دفتری آن؛
ت . نابابی فنی؛
ث . تغییرات قانونی یا محیطی مؤثر بر قابلیت بازیافت مبلغ دفتری دارایی؛ و
ج . تغییرات ساختاری در شرایط اقتصادی.
٦٨ . کاهش در ارزش یک دارایی به این معنا است که انتظار نمی رود کاهش مزبـور در آینـده قابل پیش‌بینی به دلیل افزایش مجدد ارزش دارایی برگشت شود.
٦٩ . برای احتساب زیان کاهش ارزش، مبلغ بازیافتنی هر قلم دارایی به طـور جداگانـه تعیـین می‌گردد.
٧٠ . برای تعیین مبلغ بازیافتنی یک دارایی ثابت مشـهود، خـالص ارزش فـروش آن بـا ارزش اقتصادی دارایی مقایسه و رقم بزرگتر به عنوان مبلغ بازیافتنی انتخاب می‌شود.
٧١ . تعیین مبلغ قابل بازیافت حاصل از کاربرد یک قلم دارایی برمبنـای ارزش فعلـی خـالص جریانهای نقدی یا خالص ارزش خدمات آتی به سبب ابهامات موجود در مـورد زمـان و میزان جریانهای ورودی و خروجی نقدی خدمات آتی و عدم دسترسـی بـه نـرخ تنزیـل مناسب، دربرگیرنده مشکلات عملی فراوانی است. برای مثال، گاه انتساب جریانهای نقدی یا ارائه خدمات به داراییهای منفرد عملی نیست. همچنین، قابلیت جایگزینی داراییها و بـا یکدیگر و کسب جریانهای نقدی یا ارائه خدمات مشترک و نیـز ابهـام در مـورد شـرایط اقتصادی آتی حاکم بر محیط فعالیت واحـد گزارشگر از مواردی است که تعیین مبلغ قابل بازیافت حاصل از کاربرد داراییهای ثابت مشهود را با اشکال مواجه می‌سازد.
٧٢ . افزایش بعدی در مبلغ بازیافتنی یک دارایی ثابت مشهود که براساس مندرجات بند ٦٦ به کمتر از بهای تمام شده شناسایی شده است، به شرط آنکه شرایط و رویدادهایی که منجر به کـاهش یـا حذف مبلغ دفتري آن دارایی شده، برطرف گردد و شواهد متقاعدکنندهاي حاکی از ادامه شرایط و رویدادهاي جدید در آینده قابل پیش بینی وجود داشته باشد، باید از طریـق برگشـت کـاهش قبلی شناسایی شود. مبلغ برگشت شده باید به میزان استهلاکی که با فرض عدم وقوع کاهش یـا حذف، به عنوان استهلاك شناسایی می‌شد، کاهش داده شود.
٧٣ . افزایش بعدی مبلغ بازیافتنی یک دارایی که براساس تجدید ارزیابی در حسـابها انعکـاس یافته است، باید طبق بند ٤٦ به حساب گرفته شود.
جبران خسارت
٧٤ . جبران خسارت وارده به داراییهاي ثابت مشهود توسط اشخاص ثالـث بایـد در صـورت تغییـرات در وضعیت مالی دوره ای منعکس گردد که قابل دریافت باشد.
برکناری دائمی و واگذاری
٧٥ . یک قلم دارایی ثابـت مشـهود در زمـان واگـذاري یـا هنگـامی کـه منـافع اقتصـادي یـا تـوان خدمت رسانی آتی ناشی از بکارگیري یا واگذاري آن انتظار نمی‌رود، باید از صورت وضعیت مالی حذف شود.
٧٦ . سود یا زیان ناشی از برکناری یا واگذاری دارایی ثابت مشهود باید در زمان حـذف، در صـورت تغییرات در وضعیت مالی منظور شود، مگر در رابطـه بـا فـروش و اجـاره مجـدد کـه رعایـت استاندارد حسابداری اجارهها الزامی می‌باشد.
٧٧ . واگذاری دارایی ثابت مشهود به روشهای گوناگون (نظیر انتقال، فروش، اجـاره سـرمایه‌ای یـا اهدا) صورت می‌گیرد. جهت تعیین تاریخ واگذاری دارایـی، واحــد گزارشـگر از معیارهـای شناسایی درآمد حاصل از فروش کالا طبق استاندارد حسابداری بخش عمـومی شـماره ٤ بـا عنوان درآمد حاصل از عملیات مبادله‌ای استفاده می‌کند. برای فروش و اجاره مجدد داراییهـای ثابت مشهود استاندارد حسابداری اجاره ها بکار گرفته می‌شود.
٧٨ . هرگاه براساس اصل شناخت مندرج در بند ٩، واحـد گزارشگر بهای اجزای جایگزین شـده یک دارایی ثابت مشهود را به مبلغ دفتری آن قلم منظور کنـد، صـرف نظـر از اینکـه اجـزا به صورت جداگانه مسـتهلک شـده باشـند یـا در زمـان واگـذاری، مبلـغ دفتـری اجـزای جایگزین شده را از حسابها حذف می‌کند. چنانچه تعیین مبلغ دفتری اجزای جایگزین شـده برای واحـد گزارشگر عملی نباشد، بهای جایگزینی می‌تواند به عنوان شاخصی از بهای تمام شده اجزای جایگزین شده در زمان تحصیل یا ساخت آن بکار گرفته شود.
٧٩ . سود یا زیان ناشی از حذف یک دارایی ثابت مشهود باید معادل تفاوت بین خالص عواید ناشی از واگذاری دارایی و مبلغ دفتری آن تعیین شود.
٨٠ . مابه ازای دریافتی یا دریافتنی بابت واگـذاری دارایـی ثابـت مشـهود، در ابتـدا بـه ارزش منصفانه شناسایی می شود. چنانچه دریافت بابت آن قلم به دوره های آتـی موکـول شـود، مابه ازای دریافتنی معادل قیمت نقدی آن شناسایی می‌شود. تفاوت بین مبلغ اسمی مابه‌ازای دریافتنی و معادل قیمت نقدی دارایی که منعکس کننده بازده مؤثر مبلـغ دریـافتنی اسـت، متناسب با گذشت زمان و با توجه به مانده اصل طلب و نرخ بازده مؤثر به‌عنـوان درآمـد سود تضمین شده طبق استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره ٤ شناسایی می‌شود.
افشا
٨١ . موارد زیر باید براي هرطبقه از داراییهای ثابت مشهود در صورتهای مالی افشا شود:
الف. مبانی اندازه گیری مورد استفاده جهت تعیین ناخالص مبلغ دفتري؛
ب . روشهاي استهلاك مورد استفاده؛
پ . عمر مفید یا نرخهاي استهلاك مورد استفاده؛
ت . ناخالص مبلغ دفتری ، کاهش ارزش انباشته و استهلاك انباشته در ابتدا و انتهای دوره؛ و
ث. صورت تطبیق مبلغ دفتری در ابتدا و انتهای دوره به گونه‌ای که موارد زیر را نشان دهد:
-اضافات؛
-واگذاریها؛
-تحصیل دارایی از طریق ترکیب واحدهاي گزارشگر؛
-افزایش یا کاهش ناشی از تجدید ارزیابی یا کاهش ارزش مؤثر بر بخش ارزش خالص؛
-زیانهای کاهش ارزش شناسایی شده در صورت تغییرات در وضعیت مالی؛
-برگشت زیانهای کاهش ارزش شناسایی شده در صورت تغییرات در وضعیت مالی؛
-استهلاك دوره؛ و
-سایر تغییرات.
٨٢ . در صورتهای مالی همچنین باید موارد زیر افشا گردد:
الف. وجود مبلغ و میزان محدودیت در رابطه با مالکیت داراییهـا و نیـز داراییهـایی کـه وثیقـه بدهیهاست، (از قبیل داراییهای امانی، موقوفات و ...)؛
ب . مخارج منظور شده به حساب داراییهای در جریان ساخت طی دوره؛
پ . مبلغ تعهدات قراردادی مربوط به تحصیل داراییهای ثابت مشهود؛
ت . مبلغ جبران شده توسط اشخاص ثالث بابت خسارتهای وارده به داراییهای ثابـت مشـهود که در مازاد (کسری) دوره منظور گردیده اما بطور جداگانه در متن صورت تغییـرات در وضعیت مالی افشا نشده است؛
ث . مانده داراییهای در جریان ساخت، در راه، نگهداري شده در انبار و نیـز پـیش پرداختهـای سرمایه‌ای در ابتدا و انتهای دوره؛ و
ج . مبلغ دفتری داراییهای بلااستفاده (به تفکیک موقت و دائمی).
٨٣ . انتخاب روش استهلاک و برآورد عمر مفید داراییها موضوعی قضـاوتی اسـت . بنـابراین، افشای روشهای بکار گرفته شده و عمر مفید برآوردی یا نرخهای اسـتهلاک، اطلاعـاتی را در اختیار استفاده کنندگان صورتهای مالی قرار می دهد تا آنها بتوانند رویه های اتخاذ شـده توسط مدیریت را بررسی و با سایر واحدهای گزارشگر مقایسه نماینـد. بـه همـین دلیـل، افشای استهلاک دوره اعم از اینکه در مازاد (کسری) دوره یا بهای تمام شده سایر داراییها شناسایی شود و نیز استهلاک انباشته در پایان دوره ضروری است.
٨٤ . یک واحـد گزارشگر ، ماهیت و اثر تغییرات بااهمیت در برآوردهای حسـابداری بـر دوره جاری و دوره های آتی را طبق استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره ١٠ افشا می کند. چنین افشایی ممکن است از تغییر در برآوردهایی ناشی شود که به موارد زیر مربوط است:
الف. ارزش باقیمانده؛
ب . مخارج برآوردی پیاده‌سازی، برچیدن یا بازسازی دارایی ثابت مشهود؛
پ . عمر مفید؛ و
ت . روش استهلاک.
٨٥ . چنانچه دارایی ثابت مشهود به مبلغ تجدید ارزیابی انعکاس یابد، موارد زیر باید افشا شود:
الف. تاریخ مؤثر تجدید ارزیابی،
ب . استفاده از ارزیاب مستقل یا ارزیاب داخلی واحد گزارشگر؛
پ . روشها و مفروضات با اهمیت بکار رفته در برآورد ارزش منصفانه؛
ت . میزان استفاده از قیمتها در بازار فعال یا معاملات حقیقی اخیر، یا انجام برآورد یا بکـارگیری سایر روشهاي ارزشگذاری براي تعیین ارزش منصفانه؛
ث. مازاد تجدید ارزیابی شامل تغییرات طی دوره؛ و
ج. دوره تناوب تجدید ارزیابی به تفکیک هرطبقه از داراییها.
٨٦ . استفاده کنندگان صورتهای مالی ممکن است اطلاعات زیر را در رابطه با نیازهایشان مربوط تلقی کنند. بنابراین افشای این مبالغ توسط واحـد گزارشگر توصیه می‌شود:
الف. ناخالص مبلغ دفتری داراییهای‌کاملا مستهلک شده که هنوز مورد استفاده است؛
ب . مبلغ دفتری داراییهای ثابت مشهودی که از استفاده فعال کنار گذاشته شده اند و بـه قصد واگذاری نگهداری می‌شوند؛ و
پ . درصورت استفاده از روش بهای تمام شده، ارزش منصفانه داراییهای ثابت مشـهودی که به‌طور قابل ملاحظه‌ای با مبلغ دفتری آن متفاوت باشد.
تاریخ اجرا
٨٧ . الزامــات ایــن اســتاندارد در مــورد کلیــه صــورتهای مــالی کــه دوره مــالی آنهــا از تــاریخ اول فروردین ١٣٩٤ و بعد از آن شروع می‌شود، لازمالاجراست.
اشتراک های پیشنهادی
1 ماهه
دسترسی به اطلاع رسانی بخشنامه
حقوق و دستمزد
استهلاک
اشتراک گزاری پیامک بخشنامه
دسترسی به تحلیل بخشنامه
دسترسی به علاقه مندی
مشاوره مالیاتی
درخواست بخشنامه
1,000,000تومان
1 ماهه
دسترسی به اطلاع رسانی بخشنامه
حقوق و دستمزد
استهلاک
اشتراک گزاری پیامک بخشنامه
دسترسی به تحلیل بخشنامه
دسترسی به علاقه مندی
مشاوره مالیاتی
درخواست بخشنامه
300,000تومان