استانداردهای حسابداری ایران

صفحه اصلی

قوانین و استاندارد ها

استانداردهای حسابداری ایران

افشای اطلاعات اشخاص وابسته - تجدیدنظر شده 1386 (استاندارد 12)

افشای اطلاعات اشخاص وابسته - تجدیدنظر شده 1386 (استاندارد 12)

آخرین اصلاحات: 1403/09/03

استاندارد حسابداری شماره ١٢

افشای اطلاعات اشخاص وابسته‌

(تجدید نظر شده ١٣٨٦)

ردیف فهرست مندرجات شماره بند
  پیشگفتار           (٨) - (١)  
  استاندارد حسابداری‌ شماره‌ ١٢ ” افشای‌ اطلاعات‌ اشخاص وابسته‌“   
0 هدف‌  ١
1 دامنه‌ کاربرد ٥ - ٢
2 تعاریف‌ ٦
3 هدف‌ از افشای‌ اطلاعات‌ اشخاص وابسته‌  ١٢ - ٧
4 افشا  ٢٤ - ١٣
5 تاریخ‌ اجرا  ٢٥
6 مطابقت‌ با استانداردهای‌ بین‌المللی‌ حسابداری‌ ٢٦
7 پیوست‌ : مبانی‌ نتیجه‌گیری‌   

 

پیشگفتار


(١) استاندارد حسابداری‌ شماره‌ ١٢ با عنوان‌ افشاي اطلاعات اشخاص وابسته‌ که‌ در تاریخ‌ ٣٠/٤/١٣٨٦ وسط‌ مجمع‌ عمومی‌ سازمان‌ حسابرسی‌ تصویب‌ شده‌ است‌، جایگزین‌ استاندارد حسابداری‌ شماره‌ ١٢ قبلی‌ می‌ شود و الزامات‌ آن‌ در مورد صورتهای‌ مالی‌ که‌ دوره‌ مالی‌ آنها از تاریخ‌ ١/١/١٣٨٦ و بعد از آن‌ شروع‌ می‌شود لازم‌الاجراست‌.

تغییرات اصلی‌
دامنه‌ کاربرد

(٢) واحدهای‌ تجاری‌ تحت‌ کنترل‌ دولت‌ که‌ اوراق سهام‌ یا اوراق مشـارکت‌ آنهـا بـه‌ عمـوم‌ عرضه‌ شده‌ یا در جریان‌ عرضه‌ عمومی‌ می‌ باشد، درخصوص معاملات‌ با سایر واحـدهای‌ تجاری‌ که‌ مستقیما و نه‌ از طریق‌ واحد تجاری‌ گزارشگر تحت‌ کنترل‌ دولت‌ مـی‌ باشـد در دامنه‌ کاربرد این‌ استاندارد قرار گرفته‌ است‌.

تعاریف‌

(٣)  تعریف‌ ” شخص‌ وابسته‌ “ با افزودن‌ موارد زیر بسط‌ داده‌ شده‌ است‌:
    •اشخاص دارای‌ کنترل‌ مشترک‌ بر واحد تجاری‌،

    •مشارکتهای‌ خاصی‌ که‌ واحد تجاری‌ در آن‌ شریک‌ خاص است‌، و

    •طرح‌ بازنشستگی‌ خاص کارکنان‌ واحد تجاری‌، یا طرح‌ بازنشستگی‌ خـاص کارکنـان‌ اشخاص وابسته‌ به‌ آن‌ و همچنین‌ واحدهای‌ تجاری‌ تحت‌ کنترل‌ این‌گونه‌ طرحها.

(٤)  در این‌ استاندارد اصطلاح‌ ” مدیران‌ اصلی‌“ تعریف‌ شده‌ است‌.

هدف از افشاي اطلاعات اشخاص وابسته‌

(٥)  مباحث‌ مربوط‌ به‌ نحوه‌ تعیین‌ قیمت‌ در معاملات‌ با اشخاص وابسته‌ و نیـز مـوارد افشـای‌ مربوط‌ به‌ آن‌، حذف‌ شده‌ است‌؛ زیرا این‌ استاندارد برای‌ اندازه‌گیری‌ معاملات‌ با اشـخاص وابسته‌ بکار نمی‌رود.

(٦) در استاندارد تصریح‌ شده‌ است‌ که‌ دو شریک‌ خاص تنها بواسطه‌ داشـتن‌ کنتـرل‌ مشـترک‌
بر یک‌ مشارکت‌ خاص، اشخاص وابسته‌ نیستند.

افشا
(٧)  استاندارد، الزامات‌ افشا در باره‌ موارد زیر را تصریح‌ کرده‌ است‌:

مانده‌ حسابهای‌ فیمابین‌ با اشخاص وابستـه‌، دوره‌ تسویـه‌ و نرخ سود تضمیـن‌ شـده‌، تضمین‌های‌ مربوط‌ و ماهیت‌ مابه‌ازای‌ تسویه‌.• جزئیات‌ هرگونه‌ تضمین‌ ارائه‌ شده‌ یا دریافت‌ شده‌، و تسویه‌ بدهیها از طرف‌ واحد تجاری‌ یا توسط‌ واحد تجاری‌ ازطرف‌ شخص‌ دیگر.


(٨)  سایر الزامات‌ جدید افشا به‌ شرح‌ زیر است‌:

    •افشای‌ اینکه‌ شرایط‌ معاملات‌ با اشخاص وابسته‌ با شرایط‌ حـاکم‌ بـر سـایر معـاملات‌ انجام‌ شده‌ در روال‌ عادی‌ داد و ستدهای‌ واحد تجـاری‌ (معـاملات‌ حقیقـی‌) یکسـان‌ است‌، در مواردی‌ که‌ این‌ امر قابل‌ اثبات‌ باشد.

    •هزینه‌ مطالبات‌ سوخت‌ شده‌ و مشکوک‌الوصول‌ ناشی‌ از معاملات‌ با اشخاص وابسته‌.

    •مبلغ‌ معاملات‌، و مبالغ‌ پرداختنی‌ به‌ اشخاص وابسته‌ و مبالغ‌ دریافتنی‌ از آنان‌ به‌ تفکیک‌ طبقات‌ مشخص‌.

    •نام‌ واحد تجاری‌ اصلی‌ و کنترل‌ کننده‌ نهایی‌، چنانچه‌ متفاوت‌ باشد، و در صورت‌ عـدم‌ تهیه‌ صورتهای‌ مالی‌ برای‌ استفاده‌ عمومی‌ توسط‌ واحدهای‌ مزبور، نـام‌ واحـد تجـاری‌ اصلی‌ بعدی‌ که‌ این‌ کار را انجام‌ می‌دهد.

    •موارد افتراق با اهمیت‌ بین‌ شرایط‌ حاکم‌ بر معاملات‌ با اشخاص وابسته‌ با شرایط‌ حاکم‌ بر سایر معاملات‌ انجام‌ شده‌ در روال‌ عادی‌ داد و ستدهای‌ واحد تجاری‌.

 

این‌ استاندارد باید باتوجه‌ به‌ ” مقدمه‌ای بر استانداردهاي حسابداری“ مطالعه‌ و بکار گرفته‌ شود.

 


هدف

١ . هدف‌ این‌ استاندارد، تعیین‌ الزامات‌ افشا در صورتهای‌ مالی‌ واحد تجاری‌ برای‌ جلب‌ نظـر استفاده‌ کنندگان‌ به‌ این‌ امر است‌ که‌ وضعیت‌ مالی‌، عملکرد مالی‌ و انعطـاف‌ پـذیری‌ مـالی‌ واحد تجاری‌ ممکن‌ است‌ تحت‌ تأثیر وجود اشخاص وابسته‌، و معاملات‌ و مانده‌ حسابهای‌ فیمابین‌ قرار گرفته‌ باشد.

دامنه‌ کاربرد

٢ .  این‌ استاندارد باید در موارد زیر بکار گرفته‌ شود:
    الف‌. تشخیص‌ روابط‌ و معاملات با اشخاص وابسته‌،
    ب . تشخیص‌ مانده حسابهاي فیمابین‌ واحد تجاری و اشخاص وابسته‌ آن،
    ج .تشخیص‌ شرایطی‌ که‌ افشاي موارد مندرج در بندهاي ” الف‌“ و ” ب“ الزامی‌ می‌شود، و
    د .تعیین‌ افشای لازم درباره موارد مندرج در بندهاي ” الف‌“ و ” ب.“
٣ . واحدهای تجاری تحت‌ کنترل دولت‌، درخصوص معاملات با سایر واحدهای تجاري کـه‌مسـتقیما و نه‌ از طریق‌ واحد تجاری گزارشگر تحـت‌ کنتـرل دولـت‌ مـی‌ باشـند، در دامنـه‌ کـاربرد ایـن‌ استاندارد قرار نمی‌گیرد، مگر اینکـه‌ اوراق سـهام یـا اوراق مشـارکت‌ واحـد تجـاری گزارشـگر به‌ عموم عرضه‌ شده یا در جریان عرضه‌ عمومی‌ باشد.
٤ . طبق‌ این‌ استاندارد، معاملات با اشخاص وابستـه‌ و مانده حسابهاي فیمابین‌ باید در صورتهای مالی‌ کلیه‌ واحدهاي تجاري ازجمله‌ صورتهای مالی‌ جداگانه‌ واحد تجاری اصلی‌، شریک‌ خـاص یا سرمایه‌ گذار که‌ طبق‌ استانداردهای حسابداری شماره ١٨، ٢٠ و ٢٣ ارائه‌ مـی‌ شـود افشـا گردد.   
٥ . در صورتهای‌ مالی‌ یک‌ واحد تجاری‌، معاملات‌ با اشخاص وابسته‌ و مانده‌ حسابهای‌ فیمابین‌ با سایر واحدهای‌ تجاری‌ گروه‌ افشا می‌ شـود. در صـورتهای‌ مـالی‌ تلفیقـی‌، معـاملات‌ بـا اشخاص وابسته‌ درون‌ گروهی‌ و مانده‌ حسابهای‌ درون‌ گروهی‌ حذف‌ می‌گردد.

تعاریف‌

٦ . اصطلاحات ذیل‌ در این‌ استاندارد با معانی‌ مشخص‌ زیر بکار رفته‌ است‌ :

    •شخص‌ وابسته‌ : یک‌ شخص‌ در صورتی‌ وابسته‌ به‌ واحد تجاري است‌ که‌ :

       الف‌. به‌طور مستقیم‌، یا غیرمستقیم‌ از طریق‌ یک‌ یا چند واسطه‌ :

         ١. واحد تجاري را کنترل کند، یا توسط‌ واحد تجاري کنترل شود، یا با آن تحت‌ کنترل واحد قرار داشته‌ باشد (شامل‌ واحدهاي تجاري اصلی‌، واحدهاي تجاري فرعـی‌ و واحدهاي تجاري فرعی‌ هم‌گروه) ،

        ٢ . در واحد تجاري نفوذ قابل‌ ملاحظه‌ داشته‌ باشد، یا ٣ . بر واحد تجاري کنترل مشترك داشته‌ باشد .

      ب. واحد تجاري وابسته‌ آن واحد باشد (طبـق‌ تعریـف‌ اسـتاندارد حسـابداري شـماره ٢٠ با عنوان ” حسابداري سرمایه‌گذاري در واحدهاي تجاري وابسته‌( “ ،

      ج. مشارکت‌ خاص آن واحد باشد (طبق‌ تعریف‌ استاندارد حسابداري شـماره ٢٣ بـا عنـوان ” حسابداري مشارکتهاي خاص(“ ،

      د . از مدیران اصلی‌ واحد تجاري یا واحد تجاري اصلی‌ آن باشد،
      ه . خویشاوند نزدیک‌ اشخاص اشاره شده در بندهاي ” الف‌“ یا ” د“ باشد،
      و . توسط‌ اشخاص اشاره شده در بندهاي ” د“ یـا ” ه “ کنتـرل مـی‌شـود، تحـت‌ کنتـرل مشترك یا نفوذ قابل‌ ملاحظه‌ آنان است‌ و یا اینکه‌ سهم‌ قابل‌ ملاحظه‌ای از حق‌ رأي آن
     به‌ طور مستقیم‌ یا غیرمستقیم‌ در اختیار ایشان باشد، و
      ز . طرح بازنشستگی‌ خاص کارکنان واحد تجاری یا طـرح بازنشسـتگی‌ خـاص کارکنـان اشخاص وابسته‌ به‌ آن و همچنین‌ واحدهای تجاری تحت‌ کنتـرل ایـن‌ گونـه‌ طرحهـا
    باشد.

    •معامله‌ با شخص‌ وابسته‌ : انتقال منابع‌، خدمات یا تعهدات بین‌ اشخاص وابسته‌ صـرف نظـر از مطالبه‌ یا عدم مطالبه‌ بهای آن است‌.

    •خویشاوندان نزدیک‌ : خویشاوند نسبی‌ و سببی‌ فرد که‌ انتظار مـی‌ رود در معاملـه‌ بـا واحـد تجاري، وي را تحت‌ نفوذ قرار دهد یا تحت‌ نفوذ وي واقع‌ شود که‌معمولاً شامل‌ خویشاوندان نسبی‌ و سببی‌ طبقه‌اول تا سوم است‌.

    •کنترل : توانایی‌ راهبري سیاستهاي مالی‌ و عملیاتی‌ یک‌ واحد تجاری بـه‌منظـور کسـب‌ منـافع‌ اقتصادي از فعالیتهای آن.

    •مدیران اصلی‌ : اشخاصی‌ که‌ به‌طور موظف‌ یا غیر موظف‌ اختیـار و مسـئولیت‌ برنامـه‌ ریـزي، هدایت‌ و کنترل فعالیتهای واحد تجاری را به‌ طور مسـتقیم‌ یـا غیرمسـتقیم‌ برعهـده دارنـد، از جمله‌ شامل‌ اعضای هیئت‌ مدیره، مدیرعامل‌ و مدیران ارشد اجرایی‌.

    •کنترل مشترك : مشارکت‌ در کنترل یک‌ فعالیت‌ اقتصادی به‌ موجب‌ یک‌ توافق‌ قراردادی.

    •نفوذ قابل‌ ملاحظه‌ : توانایی‌ مشارکت‌ در تصمیم‌ گیریهای مربوط به‌ سیاستهاي مالی‌ و عملیاتی‌ واحد تجاری، ولی‌ نه‌ در حد کنترل سیاستهای مزبور.

هدف از افشای اطلاعات اشخاص وابسته‌

٧ . رابطه‌ با اشخاص وابسته‌ از ویژگیهای‌ معمول‌ فعالیتهای‌ تجاری‌ اسـت‌. بـرای‌ مثـال‌، برخـی‌ واحدهای‌ تجاری‌ بخشی‌ از فعالیتهای‌ خود را از طریق‌ واحدهای‌ تجاری‌ فرعی‌، مشـارکتهای‌ خاص و واحدهای‌ تجاری‌ وابسته‌ انجام‌ می‌ دهند. در این‌ شرایط‌، واحد تجـاری‌ بـا داشـتن‌ کنترل‌، کنترل‌ مشترک‌ یا نفوذ قابل‌ ملاحظه‌ می‌ تواند بر سیاسـتهای‌ مـالی‌ و عملیـاتی‌ واحـد سرمایه‌پذیر تأثیر بگذارد.

٨ . رابطه‌ با شخص‌ وابسته‌ می‌ تواند بر وضعیت‌ مالی‌، عملکرد مـالی‌ و انعطـاف‌پـذیری‌ مـالی‌ واحد تجاری‌ تأثیر داشته‌ باشد. اشخاص وابسته‌ ممکن‌ است‌ معـاملاتی‌ انجـام‌ دهنـد کـه‌ اشخاص غیر وابسته‌ انجام‌ نمی‌ دهند. برای‌ مثال‌، یک‌ واحد تجـاری‌ فرعـی‌ ممکـن‌ اسـت‌ کالاهای‌ خود را به‌ قیمت‌ یا شرایطی‌ متفاوت‌ با سایر مشتریان‌ بـه‌ واحـد تجـاری‌ اصـلی‌ بفروشد. همچنین‌ مبالغ‌ معاملات‌ بین‌ اشخاص وابسته‌ ممکن‌ اسـت‌ بـا مبـالغ‌ مشـابه‌ بـین‌ اشخاص غیر وابسته‌ یکسان‌ نباشد.

٩ . وضعیت‌ مالی‌، عملکرد مالی‌ و انعطاف‌پذیری‌ مالی‌ واحد تجاری‌ ممکن‌ است‌ تحت‌ تأثیر رابطه‌ با اشخاص وابسته‌ واقع‌ شود حتی‌ اگر معامله‌ای‌ با اشخاص وابسته‌ صورت‌ نگیرد. وجود رابطه‌ به‌ تنهایی‌ ممکن‌ است‌ برای‌ تأثیرگذاری‌ بر معاملات‌ واحد تجاری‌ با سایر اشخاص کافی‌ باشد. برای‌ مثال‌، پس‌ از این‌ که‌ یک‌ واحد تجاری‌ توسط‌ واحد تجاری‌ دیگر تملک‌ شد، ممکن‌ است‌ به‌ سبب‌ رقابت‌ بین‌ واحد تجاری‌ طرف‌ معامله‌ و یکی‌ از واحدهای‌ تجـاری‌ گـروه‌ ، بـه‌ روابـط‌ تجاری‌ با واحد تجاری‌ طرف‌ معامله‌ خود خاتمه‌ دهد. همچنین‌ ، صرف‌ وجود رابطه‌ با اشخاص وابسته‌ ممکن‌ است‌ سبب‌ گردد یکی‌ از دو طرف‌ ، به‌ علت‌ نفوذ قابـل‌ ملاحظـه‌ طـرف‌ دیگـر، از پرداختن‌ به‌ امری‌ اجتناب‌ کند. برای‌ مثال‌، ممکن‌ است‌ یک‌ واحد تجاری‌ فرعی‌ طبق‌ دسـتور واحد تجاری‌ اصلی‌ از انجام‌ فعالیتهای‌ تحقیق‌ و توسعه‌ منع‌ شود.

١٠ . به‌ دلایل‌ مذکور، آگاهی‌ از معاملات‌، مانده‌ حسابهای‌ فیمابین‌ و رابطه‌ با اشـخاص وابسـته‌ ممکن‌ است‌ بر ارزیابی‌ استفاده‌ کنندگان‌ صورتهای‌ مالی‌ از عملیات‌ واحـد تجـاری‌ شـامل‌ ارزیابی‌ ریسک‌ و فرصتهای‌ پیش‌ روی‌ واحد تجاری‌، تأثیر بگذارد.

١١ .در ارزیابی‌ هرگونه‌ رابطه‌ احتمالی‌ با اشخاص وابسته‌، به‌ محتـوای‌ رابطه‌ و نه‌ صرفا شـکل‌ قانونی‌ آن‌ توجه‌ می‌شود.

١٢ .طبق‌ مفاد این‌ استاندارد، اشخاص زیر لزوما اشخاص وابسته‌ نیستند:

    الف‌.دو واحد تجاری‌ صرفا بواسطه‌ داشتن‌ عضو هیئت‌ مدیره‌ یا مـدیر اصـلی‌ مشـترک‌، علیرغم‌ وجود بندهای‌ ” د “ و ” و“ در تعریف‌ شخص‌ وابسته‌،

    ب‌. دو شریک‌ خاص صرفا بواسطه‌ داشتن‌ کنترل‌ مشترک‌ بر یک‌ مشارکت‌ خاص،

    ﺝ. تأمین‌ کنندگان‌ منابع‌ مالی‌، اتحادیه‌ های‌ تجاری‌، شوراهای‌ کارگری‌، مؤسسات‌ خدمات‌ عمومی‌ و ادارات‌ دولتی‌، صرفاً به‌ واسطه‌ معاملات‌ عادی‌ با واحد تجاری‌ (حتـی‌ اگـر بتوانند آزادی‌ عمل‌ واحد تجاری‌ را محدود یا در فرآیند تصـمیم‌گیـری‌ آن‌ مشـارکت‌ کنند)، و

    ﺩ. مشتریان‌، فروشندگان‌، صاحبان‌ حق‌ امتیاز، توزیع‌ کنندگان‌ یا نمایندگیهایی‌ که‌ واحـد

تجاری‌ حجم‌ قابل‌ ملاحظه‌ ای‌ از معاملات‌ تجاری‌ خود را با آنهـا انجـام‌ مـی‌ دهـد، هرگاه‌ رابطه‌ صرفا به‌ واسطه‌ وابستگی‌ اقتصادی‌ حاصل‌ شده‌ باشد.

افشا

١٣ . ماده‌ ١٢٩ اصلاحیه‌ قانون‌ تجارت‌ در مورد شرکتهای‌ سهامی‌ مقرر می‌ دارد که‌ هیئت‌ مـدیره‌ شرکت‌، گزارشی‌ درخصوص معاملات‌ با برخی‌ اشخاص وابسته‌ به‌ اولین‌ مجمـع‌ عمـومی‌ عادی‌ صاحبان‌ سهام‌ ارائه‌ کند. اگرچه‌ افشای‌ اطلاعات‌ در مـورد معـاملات‌ بـا اشـخاص وابسته‌ طبق‌ این‌ استاندارد دربرگیرنده‌ اقلام‌ با اهمیت‌ معاملات‌ مشـمول‌ مـاده‌ ١٢٩ اسـت‌، لیکن‌ گزارش‌ کامل‌ معاملات‌ یاد شده‌، طبق‌ قانون‌ ضرورت‌ دارد. اطلاعات‌ لازم‌ طبق‌ ماده‌ ١٢٩ در یادداشت‌ توضیحی‌ مستقلی‌ از یادداشت‌ مربوط‌ به‌ معـاملات‌ بـا اشـخاص وابسـته‌ یـا به‌ صورت‌ پیوست‌ صورتهای‌ مالی‌ افشا می‌شود.

١٤ . طبق‌ فصل‌ دوم‌ مفاهیم‌ نظري گزارشگري مالی‌، اطلاعاتی‌ با اهمیت‌ تلقی‌ می‌ شود که‌ بتوانـد برتصمیمات‌ اقتصادی‌ استفاده‌کنندگان‌ که‌ برمبنای‌ صورتهای‌ مالی‌ اتخـاذ مـی‌شـود، تـأثیر بگذارد. اعمال‌ کیفیت‌ اهمیت‌ در زمینه‌ معاملات‌ با اشخاص وابسته‌ ، مستلزم‌ دقـت‌ خـاص است‌ . در قضاوت‌ نسبت‌ به‌ اهمیت‌ معاملات‌ با اشخاص وابسته‌، نه‌ تنها اهمیت‌ آنهـا بـرای‌ واحد تجاری‌ گزارشگر، بلکه‌ اهمیت‌ آنها در رابطه‌ با شخص‌ وابسته‌ طرف‌ معامله‌ نیز بایـد در موارد زیر مدنظر قرار گیرد :

    الف‌. هنگامی‌ که‌ شخص‌ وابسته‌ طرف‌ معامله‌ از مدیران‌ اصلی‌ واحد تجاری‌ باشد، یا
    ب‌. هرگاه‌ شخص‌ وابسته‌ طرف‌ معامله‌ از خویشاوندان‌ نزدیک‌ شخص‌ مـورد اشـاره‌ در بند ” الف‌“ باشد، یا

    ج‌. چنانچه‌ شخص‌ وابسته‌ طرف‌ معامله‌ ، واحد تجاری‌ تحت‌ کنترل‌ اشخاص مورد اشاره‌ در بندهای‌ ” الف‌“ یا ” ب‌“ باشد.

١٥ . روابط‌ بین‌ واحدهای تجاری اصلی‌ و فرعی‌ باید صرف نظر از انجام یا عدم انجام معامله‌ بین‌ آنهـا افشا شـود. واحد تجاری باید نام واحد تجاری اصلی‌ و در صورت متفاوت بـودن، کنتـرل کننـده نهایی‌ را افشا کند. چنانچه‌ هیچ‌یک‌ از واحدهای تجاری اصلی‌ و کنترل کننده نهایی‌، صورتهای مالی‌ براي استفاده عمومی‌ تهیه‌ نکنند، نام واحد تجاری اصلی‌ بعدی که‌ این‌ کار را انجام می‌دهـد بایـد افشا شود.

١٦ . برای‌ اینکه‌ استفاده‌ کنندگان‌ صورتهای‌ مالی‌، اثر روابط‌ بـا اشـخاص وابسـته‌ را بـر واحـد تجاری‌ گزارشگر تشخیص‌ دهند، رابطه‌ با اشـخاص وابسـته‌ در صـورت‌ وجـود کنتـرل‌، صرف‌ نظر از انجام‌ یا عدم‌ انجام‌ معامله‌ بین‌ آنها افشا می‌ شود. این‌ افشا، علاوه‌ بـر الزامـات‌ افشا طبق‌ استاندارد حسابداری‌ شماره‌ ١٨ بـا عنـوان‌ می‌باشد.

١٧ . منظور از واحد تجاری‌ اصلی‌ بعدی‌ در بند ١٥، نخستین‌ واحد تجـاری‌ در گـروه‌، بعـد از واحد تجاری‌ اصلی‌ است‌ که‌ صورتهای‌ مالی‌ تلفیقی‌ برای‌ استفاده‌ عمومی‌ تهیه‌ می‌کند.

١٨ . در صورت انجام معاملات بین‌ اشخاص وابسته‌، به‌ منظور درك اثر بالقوه رابطه‌ با شخص‌ وابسـته‌ بر صورتهای مالی‌، واحد تجاری باید ماهیت‌ این‌ رابطه‌ را همـراه بـا اطلاعـاتی‌ دربـاره معـاملات و مانده حسابهاي فیمابین‌ افشا کند. حداقل‌ افشا باید شامل‌ موارد زیر باشد:

    الف‌. مبلغ‌ معاملات،
    ب. مانده حسابهاي فیمابین‌، نحوه تسویه‌ و نرخ سود تضمین‌ شده،
    ج. جزئیات هرگونه‌ تضمین‌ ارائه‌ شده یا دریافت‌ شده،
    د . ذخیره مطالبات مشکوكالوصول مربوط به‌ مانده حسابهای فیمابین‌، و
    ه . هزینه‌ مطالبات سوخت‌ شده و مشکوك الوصول طی‌ دوره ناشی‌ از معاملات با اشخاص وابسته‌.

١٩ . الزامات افشای بند ١٨ باید برای هریک‌ از طبقات زیر انجام شود:

    الف‌. واحد تجاری اصلی‌،
    ب.  واحدهای تجاری داراي کنترل مشترك یا نفوذ قابل‌ ملاحظه‌ بر واحد تجاری،
    ج. واحدهای تجاری فرعی‌،

    د . واحدهای تجاری وابسته‌،
    ه . مشارکتهای خاصی‌ که‌ واحد تجاری در آن شریک‌ خاص است‌،
    و . مدیران اصلی‌ واحد تجاری یا واحد تجاری اصلی‌ آن، و
    ز . سایر اشخاص وابسته‌.

٢٠ . افشای‌ مبالغ‌ پرداختنی‌ به‌ اشخاص وابسته‌ و مبالغ‌ دریافتنی‌ از آنان‌ برحسب‌ طبقات‌ مشـخص‌ شده‌ در بند ١٩، بسط‌ الزامات‌ افشای‌ مندرج‌ در استاندارد حسابداری‌ شماره‌١ با عنوان‌ نحـوه ارائه‌ صورتهاي مالی‌ در مورد ارائه‌ اطلاعات‌ در ترازنامه‌ یا در یادداشتهای‌ توضیحی‌ است‌. ایـن‌ طبقه‌ بندی‌، اطلاعات‌ جامع‌ تری‌ را درباره‌ مانده‌ حسابهای‌ فیمابین‌ و نیز معاملات‌ با اشـخاص وابسته‌ فراهم‌ می‌سازد.

٢١ . موارد زیر نمونه‌هایی‌ از معاملاتی‌ است‌که‌ اگر با اشخاص وابسته‌ انجام‌ شود افشا می‌گردد:

    الف‌. خرید یا فروش‌ کالا،

    ب‌. خرید یا فروش‌ داراییهای‌ غیرجاری‌،

    ج‌. ارائه‌ یا دریافت‌ خدمات‌،
    ﺩ. اجاره‌ها،

   ﻫ. انتقال‌ پروژه‌های‌ تحقیق‌ و توسعه‌،

    و . انتقالات‌ ناشی‌ از قرارداد حق‌ امتیاز،

    ز. تأمین‌ منابع‌ مالی‌ اعم‌ از کوتاه‌ مدت‌ و بلند مدت‌،

    ح‌ . تأمین‌ تضمین‌ها و وثایق‌، و

    ط‌. تسویه‌ بدهیها از طرف‌ واحد تجاری‌ یا توسط‌ واحد تجاری‌ از طرف‌ شخص‌ دیگر.

٢٢ . معاملات‌ با اشخاص ابسته‌و اساسا در دوره‌ ای‌ افشا می‌ شود کـه‌ صـورتهای‌ مـالی‌ واحـد تجاری‌ تحت‌ تأثیر آنها قرار گرفته‌ است‌. با این‌ حال‌، در راسـتای‌ ارائـه‌ اطلاعـات‌ مفیـد، افشای‌ اطلاعات‌ در موردانعقاد قراردادهایی‌ که‌ عمدتا صورتهای‌ مالی‌ دوره‌ هـای‌ آتـی‌ را تحت‌ تأثیر قرار خواهد داد، در دوره‌ انعقاد این‌ گونه‌ قراردادها، ضرورت‌ می‌یابد.

٢٣ . افشای اینکه‌ شرایط‌ معاملات با اشخاص وابسته‌ با شرایط‌ حاکم‌ بر سایر معاملات انجام شـده در روال عادی داد و ستدهای واحد تجاری (معاملات حقیقی‌) یکسان است‌ باید تنها زمـانی‌ صـورت گیرد که‌ این‌ امر قابل‌ اثبات باشد. در صورت وجود تفاوت با اهمیت‌ بـین‌ شـرایط‌ معـاملات بـا اشخاص وابسته‌ و شرایط‌ حاکم‌ بر معاملات حقیقی‌، موارد افتراق باید افشا شود.

٢٤ . اقلام با ماهیت‌ مشابه‌ باید به‌ صورت مجموع افشا شود، مگـر اینکـه‌ درك اثـرات معـاملات بـا اشخاص وابسته‌ بر صورتهای مالی‌ واحد تجاری مستلزم افشاي آنها به‌صورت جداگانه‌ باشد.


تاریخ‌ اجرا

٢٥ . الزامات این‌ استاندارد در مورد کلیه‌ صورتهای مالی‌ که‌ دوره مالی‌ آنها از تاریخ‌ ١/١/١٣٨٦ و بعـد از آن شروع می‌شود، لازمالاجراست‌.


مطابقت‌ با استانداردهای بین‌المللی‌ حسابداری

٢٦ . با اجرای‌ الزامات‌ این‌ استاندارد، مفاد استاندارد بین‌المللی‌ حسابداری‌ شماره‌ ٢٤ با عنـوان‌ افشـای اطلاعات اشخاص وابسته‌ ویرایش‌ ٣١ مارس‌ ٢٠٠٤، به‌ استثنای‌ موارد زیر نیز رعایت‌ می‌شود :

    الف‌. افشای‌ حقوق و مزایای‌ مدیران‌، و

    ب‌. واحدهای‌ تجاری‌ تحت‌ کنترل‌ دولت‌، به‌ استثنای‌ واحدهایی‌ که‌ اوراق سهام‌ یا اوراق مشارکت‌ آنها به‌ عموم‌ عرضه‌ شده‌ یا در جریان‌ عرضه‌ عمومی‌ اسـت‌، درخصـوص معاملات‌ با سایر واحدهای‌ تجاری‌ که‌مستقیما و نه‌ از طریق‌ واحد تجاری‌ گزارشگر تحت‌ کنترل‌ دولت‌ می‌باشد.


پیوست‌

مبانی‌ نتیجه‌گیری

این‌ مبانی‌ نتیجه‌گیری بخشی‌ از الزامات‌ استاندارد حسابداري شماره‌ ١٢ نیست‌.

١ . افشای‌ حقوق و مزایای‌ مدیران‌ اصلی‌ باتوجه‌ به‌ تأثیر آن‌ بر راهبـرد تجـاری‌، طبـق‌ اسـتانداردهای‌ بین‌المللی‌ الزامی‌ شده‌ است‌. اما اکثریت‌ اعضای‌ کمیته‌ با توجه‌ بـه‌ شـرایط‌ اقتصـادی‌ و اجتمـاعی‌ حاکم‌ بر اداره‌ واحدهای‌ تجاری‌ در کشور، افشای‌ حقوق و مزایای‌ مدیران‌ اصلی‌ را الزامی‌ ندانستند.

٢ . طبق‌ استاندارد قبلی‌، واحدهای‌ تجاری‌ اصلی‌ که‌ صورتهای‌ مالی‌ جداگانه‌ خـود را همـراه‌ صورتهای‌ مالی‌ تلفیقی‌ منتشر می‌کردند مشمول‌ استاندارد نبودند. باتوجه‌ به‌ تأثیر روابط‌ بین‌ واحد تجاری‌ اصلی‌ و واحدهای‌ فرعی‌ آن‌، افشای‌ اطلاعات‌ در مورد معاملات‌ با اشخاص وابسته‌ و مانده‌ های‌ فیمابین‌ برای‌ آگاهی‌ از میزان‌ حمایتهای‌ اشخاص وابسته‌ بسیار اساسـی‌ اسـت‌. لذا در صورتهای‌ مالی‌ جداگانه‌ واحدهای‌ تجاری‌ اصلی‌، الزامات‌ این‌ استاندارد باید رعایت‌ شود.

٣ . براساس‌ استاندارد بین‌المللی‌ حسابداری‌ شماره‌ ٢٤، واحدهای‌ تجاری‌ تحت‌ کنترل‌ دولت‌ در مـورد تمام‌ معاملات‌ با سایر واحدهای‌ دولتی‌ باید الزامات‌ اسـتاندارد مزبـور را رعایـت‌ کننـد. در ایـران‌ واحدهای‌ تجاری‌ تحت‌ کنترل‌ دولت‌ بسیار گسترده‌ است‌ و از سوی‌ دیگر واحدهای‌ تجاری‌ دولتـی‌ ملزمند کالاها و خدمات‌ خود را با اولویت‌ بخش‌ دولتی‌ تهیه‌ کنند. بنابراین‌ حجم‌ زیادی‌ از معاملات‌ این‌ گونه‌ واحدها با واحدهای‌ تحت‌ کنترل‌ دولت‌ است‌. افشای‌ اطلاعـات‌ مربـوط‌ بـه‌ ایـن‌ گونـه‌ معاملات‌ به‌ عنوان‌ اطلاعات‌ اشخاص وابسته‌ باعث‌ افزایش‌ زیاد حجم‌ اطلاعـات‌ صـورتهای‌ مـالی‌ می‌شود که‌ از سودمندی‌ قابل‌ توجهی‌ برخوردار نیست‌. لذا، واحدهای‌ تجاری‌ تحت‌ کنترل‌ دولـت‌، به‌ استثنای‌ واحدهایی‌ که‌ اوراق سهام‌ یا اوراق مشارکت‌ آنها به‌ عموم‌ عرضه‌ شده‌ یا درجریان‌ عرضه‌ عمومی‌ می‌باشد، درخصوص معاملات‌ با سایر واحدهای‌ تجاری‌ که‌مستقیماً و نه‌ از طریـق‌ واحـد تجاری‌ گزارشگر تحت‌ کنترل‌ دولت‌ می‌باشند از شمول‌ این‌ استاندارد خارج‌ شده‌ است‌.