2- بخشنامه شماره 98/40006 مورخ 1398/02/12; ابلاغ آیین‌نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی

شماره: ۹۸٫۴۰۰۰۶
تاریخ: ۱۳۹۸٫۰۲٫۱۲
جهت اطلاع مدیران عامل محترم بانکهای دولتی غیر دولتی شرکت دولتی پست بانک موسسات اعتباری غیربانکی و بانک مشترک ایران - ونزوئلا ارسال میشود.
با سلام
احتراما، همانگونه که استحضار دارند؛ متأسفانه در سالهای اخیر مطالبات غیرجاری شبکه بانکی رشد نسبتاً قابل توجهی داشته که این موضوع علاوه بر به خطر انداختن سلامت بانکها و مؤسسات اعتباری غیربانکی کاهش قدرت اعتباردهی شبکه بانکی و به دنبال آن تنگنای اعتباری بانکها به ویژه با توجه به بانک محور بودن نظام تأمین مالی در کشور را در پی داشته است. در این رابطه ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی بر اساس فرامین و رهنمودهای مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی و قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه و نیز سایر قوانین مربوط به منظور پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری شبکه بانکی کشور از طریق تعمیق شفافیت بهبود فرآیندهای اعتبار سنجی و نظام مند نمودن مراحل اعطای تسهیلات و ایجاد تعهدات برای اشخاص متقاضی با مشارکت نهادها و دستگاههای مختلف اجرایی اقدام به تصویب آیین نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی و ابلاغ مراتب جهت اجرا به نهادها و دستگاههای مربوط نموده است. آیین نامه یاد شده در برگیرنده فرآیندهای عمدتا الکترونیک در قالب سامانه های اطلاعاتی کنونی و سایر سامانه های مرتبط با امکان دسترسی فرادستگاهی با هدف نهایی پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی میباشد و در مفاد آن وظایف و تکالیف مشخصی در زمینه های مختلف برای نهادها دستگاه ها و بخشهای مختلف از جمله نظام بانکی کشور احصاء شده است که امید است با همکاری و اهتمام شبکه بانکی کشور فرآیندهای مرتبط با اعطای تسهیلات ایجاد تعهدات و وصول مطالبات غیرجاری از طریق عملیاتی شدن کامل سامانه های موضوع آیین نامه تسهیل گردد. مهمترین تکالیف در نظر گرفته شده در آیین نامه یاد شده برای مؤسسات اعتباری به شرح زیر است: بر اساس تبصره ذیل ماده (۸) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این مصوبه نسبت به تهیه تکمیل و یکپارچه سازی اطلاعات موجود خود در خصوص اشخاص مرتبط و ذی نفعان واحد و تشکیل بانک اطلاعاتی در این خصوص اقدام نموده و پس از راه اندازی سامانه شناسایی روابط اشخاص پیش از اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات ، نسبت به استعلام روابط اشخاص از سامانه مذکور اقدام نمایند استعلام از سامانه موضوع این ماده نافی مسئولیت مؤسسات اعتباری در جهت شناسایی اشخاص مرتبط و ذی نفعان واحد از سایر روشهای مقتضی نخواهد بود. بر اساس ماده (۱۷) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند پیش از اعطای هرگونه تسهیلات یا ایجاد تعهدات، حسب مورد مطابق ضوابط ابلاغی بانک مرکزی نسبت به استعلام گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبار سنجی یا گزارش رتبه بندی اعتباری از شرکتهای رتبه بندی اعتباری از طریق سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) اقدام و مطابق ضوابط مذکور تصمیم گیری نمایند. بر اساس تبصره ذیل ماده (۲۳) آیین نامه موسسات اعتباری موظفند ظرف شش ماه پس از ایجاد امکانات موضوع ماده (۱۹) این مصوبه نسبت به ارسال سیستمی و برخط درخواست تنظیم اسناد مربوط به اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات و مدارک مورد نیاز و درخواست آزادسازی فک رهن فسخ و اقاله اسناد مربوط به اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات به دفاتر اسناد رسمی از بستر سامانه ثبت الکترونیک اسناد رسمی اقدام نمایند. بر اساس تبصره ۵ ذیل ماده (۲۹) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند پس از ایجاد امکانات موضوع این ماده و سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات صرفا صورت حساب هایی را مورد پذیرش قرار دهند که علاوه بر دارا بودن شرایط مندرج در سایر قوانین و مقررات، حسب مورد صحت ثبت اولیه معاملات آن یا تأیید نهایی آنها از سامانه مذکور استعلام شده باشد. بر اساس ماده (۳۲) آیین نامه تسهیلات مبتنی بر عقد خرید دین و تسهیلات ریالی خرد مشمول ماده (۲۹) این مصوبه نخواهند بود و مؤسسات اعتباری موظفند ظرف هجده ماه از تاریخ ابلاغ این مصوبه تسهیلات ریالی خرد خود به اشخاص را صرفا از طریق کارتهای اعتباری در چهارچوب عقد مرابحه پرداخت نمایند. بر اساس ماده (۳۳) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند ظرف شش ماه پس از راه اندازی سامانه جامع ثبت معاملات سایر تسهیلات ریالی مبتنی بر عقود مبادله ای را که مشمول ماده (۲۸) نمی باشد، صرفا به شبای حساب فروشنده کالا یا خدمت موضوع تسهیلات و با یکی از ابزارهای حواله درون بانکی حواله ساتنا و پایا و کارتهای پرداخت فقط با امکان خرید از پایانه فروش پرداخت نمایند. بر اساس تبصره ذیل ماده (۳۵) ایین نامه مؤسسات اعتباری موظفند اطلاعات پرداخت و بازپرداخت تسهیلات یا ایجاد تعهدات را به صورت سیستمی و برخط برای سامانه موضوع این ماده (سمات) ارسال نمایند. بر اساس ماده (۳۶) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند در فرایند اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات از طریق سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات ( سمات ) اطلاعات مورد نیاز را از سامانه های موضوع ماده (۲) این مصوبه و شرکتهای رتبه بندی اعتباری استعلام نموده و پس از بررسی نتایج استعلام ها و ارسال طرح توجیه فنی مالی و اقتصادی تأیید شده توسط مؤسسات اعتباری مذکور قراردادهای تسهیلات و تعهدات بانکی موضوع ماده (٤٤) این مصوبه گزارشهای کارشناسی موضوع ماده (٤٣) این مصوبه و مصوبات ارکان اعتباری تصمیم گیرنده در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات برای سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) نسبت به درخواست شناسه یکتا از سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) اقدام نمایند. بر اساس ماده (۳۸) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند پیش از اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات به اشخاص نسبت به اخذ رضایت نامه کتبی از آنان مبنی بر اجازه به مؤسسه اعتباری و بانک مرکزی دستگاه متولی و شرکتهای رتبه بندی اعتباری جهت دسترسی به اطلاعات اشخاص و استعلام آن از دستگاههای اجرایی و سایر مراجع ذی ربط اقدام نموده و یک نسخه از آن را برای سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) ارسال نمایند. بر اساس تبصره ذیل بند الف ماده (٤١) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند پس از راه اندازی سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) نسبت به ارایه سیستمی و بر خط درخواست ترهین رفع ترهین و استعلام سیستمی و برخط مندرجات سوابق و وضعیت ترهین اوراق بهادار مذکور مطابق ضوابط اجرایی که ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این مصوبه توسط بانک مرکزی تهیه و ابلاغ می شود، اقدام نمایند. بر اساس تبصره ۲ ذیل ماده (۴۲) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند پس از راه اندازی سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات و برقراری ارتباط آن با شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه نسبت به ارایه سیستمی و برخط درخواست ترهین رفع ترهین و استعلام سیستمی و برخط مندرجات سوابق و وضعیت ترهین اوراق بهادار پذیرفته شده در بازارهای متشکل تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام نمایند. بر اساس ماده (۴۳) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات پس از راه اندازی سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات سمات) یک نسخه از گزارشهای کارشناسی را که به منظور ارزش گذاری وثایق و اموال یا میزان پیشرفت پروژه ها و طرح های موضوع تسهیلات از مراجع مربوط نظیر کانون کارشناسان رسمی دادگستری و مرکز امور مشاوران حقوقی وکلا و کارشناسان قوه قضاییه اخذ گردیده است برای سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) ارسال نمایند. بر اساس ماده (٤٤) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات پس از راه اندازی سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات سمات)، قراردادهای تسهیلات و تعهدات متحد الشكل مطابق ضوابط ابلاغی شورای پول و اعتبار را به صورت سیستمی و برخط و همچنین نسخه فیزیکی قراردادها را برای سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات سمات) ارسال نمایند.
بر اساس ماده (٤٥) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این مصوبه پیش از انعقاد قرارداد ضمانت با استفاده از سفته گواهی کسر از حقوق یا چک در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات حسب مورد نسبت به ثبت اطلاعات متقاضی ضامن و مندرجات سفته گواهی کسر از حقوق و مندرجات چک در سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) اقدام نمایند. بر اساس ماده (٤٦) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این مصوبه نسبت به ارسال تمامی قراردادهای ضمانتی مربوط به تسهیلات تسویه نشده برای سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات سمات)، اقدام نمایند. بر اساس بند «الف» ذیل ماده (٤٧) ایین نامه مؤسسات اعتباری موظفند امکان دسترسی سازمان امور مالیاتی را به اطلاعات جمع گردش و مانده سالانه انواع حسابهای بانکی سپرده ها و سود آنها فراهم نمایند. بر اساس ماده (۴۸) آیین نامه مؤسسات اعتباری در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات، جهت اخذ تأمین مطابق ماده (۶) آیین نامه فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ریا (بهره) موضوع تصویب نامه شماره ۸۸۶۲۰ مورخ ۱۳۹۲٫۱۰٫۱۲ و اصلاحات بعدی آن و دستورالعملهای اجرایی عقود موظفند پس از راه اندازی سامانه تعهدات رسمی ضمانتها و اموال مقید شده پیش از انعقاد قرارداد ضمانت نسبت به استعلام سیستمی و برخط مجموع تعهدات ضامن که ناشی از قراردادهای ضمانت منعقد شده است و اموال مقید شده وی از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و اطلاعات موضوع ماده (٤٧) این مصوبه از طریق سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) از سازمان امور مالیاتی کشور اقدام نموده و متناسب با وضعیت و توانایی مالی وی نسبت به اخذ تأمین از متقاضیان تسهیلات با ضمانت وی اقدام نمایند. بر اساس تبصره ۱ ذیل ماده (۴۸) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند در اخذ تأمین با استفاده از ضمانت نسبت به استعلام سیستمی وضعیت اعتباری ضامن از سامانه ملی اعتبار سنجی از طریق سامانه تسهیلات و تعهدات (سمات) اقدام نمایند. بر اساس تبصره ۲ ذیل ماده (۴۸) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند متناسب با نتایج حاصل از اعتبار سنجی یا رتبه بندی اعتباری متقاضی در چهارچوب ضوابط اجرایی ابلاغی توسط بانک مرکزی نسبت به اخذ تأمین اقدام نمایند. بر اساس ماده (۵۱) آیین نامه مؤسسات اعتباری موظفند پس از اعطای تسهیلات و ایجاد تعهدات مطابق ضوابط اجرایی ماده (۱۷) این مصوبه نسبت به استعلام گزارش اعتباری اشخاص از سامانه ملی اعتبار سنجی یا گزارش رتبه بندی اعتباری اشخاص از شرکتهای رتبه بندی اعتباری از طریق سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) اقدام و جهت به روزرسانی وضعیت طبقه بندی بدهی آنان مطابق آیین نامه طبقه بندی داراییهای مؤسسات اعتباری مصوب شورای پول و اعتبار اقدام نمایند. در پایان خاطرنشان می سازد اجرای برخی وظایف و تکالیف مقرر در مصوبه مورد بحث مستلزم آماده سازی بروزرسانی و یا عملیاتی شدن زیر ساختهای نرم افزاری و سامانه های اطلاعاتی مربوط توسط نهادهای متولی از جمله بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران میباشد که بدیهی است با تدارک و آماده شدن موارد مذکور از سوی ادارات في مدخل مراتب به نحو مقتضی اطلاع رسانی خواهد گردید. لذا خواهشمند است در صورت هرگونه ابهام یا سوال در رابطه با موضوعات و مسائل مربوط به زیر ساختهای نرم افزاری و سامانه های اطلاعاتی مورد اشاره در مفاد آیین نامه یاد شده فوق مراتب از طریق حوزه های مربوط در این بانک مورد استعلام و پیگیری واقع گردد. با عنایت به مراتب فوق ضمن ایفاد نسخه ای از آیین نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی موضوع تصویب نامه شماره ۱۷۶۸۱۸ ت ۵۶۱۷۳ هـ مورخ ۱۳۹۷٫۱۲٫۲۸ ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی خواهشمند است دستور فرمایند مراتب به قید تسریع و با لحاظ مفاد بخشنامه شماره ۹٦٫١٤۹۱۵۳ مورخ ١٣٩٦٫٥٫١٦ به تمامی واحدهای ذیربط آن بانک مؤسسه اعتباری غیربانکی ابلاغ شده و علاوه بر تمهید مقدمات اجرای مفاد آیین نامه مذکور بر حسن اجرای آن نیز نظارت دقیق به عمل آید.

مدیریت کل مقررات مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی
اداره مطالعات و مقررات بانکی
حمیدرضا غنی آبادی/ محمد خدایاری